نگاهی به موشک جدید سی اسپاروRIM-162 ESSM

نوشته شده توسط: امین کرمی زنجانی

موشک RIM-162 ملقب به ESSM یا سی اسپاروی توسعه یافته، نسل جدید موشک پدافندی RIM-7 و جانشین آن است. RIM-162 برای دفاع از کشتی ها در مقابل حملات هوایی، موشکی و تهدیدات سطحی سبک در بُرد کوتاه و متوسط ساخته شده و به طور خاص برای انهدام موشکهای ضد کشتی مافوق صوت و چابک است.

پیدایش

موشک قدیمی RIM-7 ملقب به سی اسپارو، نسخه دریاپایه AIM-7 اسپاروی مشهور بود که برای ایجاد پدافند کوتاه بُرد ناوهای جنگی توسعه یافت. در سالهای پس از ورود به خدمت نیز همگام با پیشرفتهای نسخه هوا به هوا، مدل دریایی نیز ارتقا مییافت.

آخرین نسخه هم اسپارو R بود که حسگر راداری جدید و ارتقاهای فراوان دیگر داشت. با اینحال، موشک جدید امرام علیرغم کوچکی و سبک بودن، عملکرد بسیار بهتری داشت لذا توسعه اسپارو در دهه 1990 متوقف شد. نیروی دریایی هم از خیر ارتقای سیستم با موشک اسپارو R گذشت و تصمیم گرفت نسخه ای کاملاً ارتقا یافته را به خدمت گیرد.

  به پیشران راکتی این موشک دقت نمایید RIM-162 ESSM

پروژه ESSM

موشک RIM-162 حاصل تلاش بین¬المللی کشورهای کاربر RIM-7 بود. طراحی مفهومی آن در 1988 یا 1990 توسط کمپانی آمریکایی هیوز و چند شرکت نروژی آغاز شد.

در سال 1995 نیز با شکست طرح ریتون، پیروز رقابت گردید. سپس هیوز توسعه آن را با همکاری ریتون ادامه داد. سالها بعد و با خرید تأسیسات موشکی هیوز توسط ریتون نیز، این شرکت به عنوان سازنده شناخته شد.

تولید نرخ پایین و آزمایشها در 1998 آغاز شد که شامل انهدام پهپادها و تهدیدات موشکی شبیه سازی شده بود. اولین موشک در سال 2002 به نیروی دریایی تحویل شد. تولید انبوه نیز در 2004 آغاز شد و همان سال به نیروی دریایی تحویل گردید.اکنون هم به جز آمریکا، نیروهای دریایی آمریکا، استرالیا، کانادا، دانمارک، آلمان، یونان، ژاپن، هلند، نروژ، اسپانیا، تایلند و ترکیه کاربر RIM-162 هستند.

ریتون در طرح جدید  که با نام ریم ۱۶۲ با کدESSM شناخته می شود تلاش  کرد تا تنها یک موشک جدید ارائه دهد تا بتوان به راحتی با کمک تمامی سامانه های  قبلی که برای پرتاب موشک سی اسپارو به کار میرفت این موشک را شلیک کرد. مدتی این شرکت به دنبال تبدیل موشک هوا به هوای امرام در نقش دفاع  هوایی بود زیرا امرام در نیروی هوایی نیز جایگزین اسپارو شده بود پس این خود بهترین گزینه بود ولی یک مشکل بزرگ این بود که امرام   در نسخه  A و بی به برد لازم برای موشک جدید دست نیافت  و نسخه سی نیز در نهایت در این نقش دست برای برای نیروی دریایی استفاده نشد

موشک ریم ۱۶۲ دارای بدنه کشیده با باله های تعادل میانی کشیده و بالچه های انتهای کوچک است. در حالی که سی اسپارو دارای چهار بالچه جلوی بزرگ بود که در حالت جمع شده درون  لانچر نصب می شد و وقتی موشک از لانچر بیرون امد موشک بالچه اش باز می شد ولی این موشک نیازی به این مسئله ندارد

ساختار و قابلیتها

سی اسپاروی توسعه یافته، موشکی کاملاً جدید و متفاوت است که تنها شباهت اسمی به سلفش دارد. اما از تجهیزات پشتیبانی آن استفاده میکند تا در کشتی های قدیمی نیز قابل استفاده باشد. چون نیروی دریایی، موشکی جدید ولی سازگار با پرتابگرهای سی اسپارو میخواست.

موشک RIM-162 در قیاس با سلفش کاملاً تغییر یافته و موتور راکتی بزرگتر و قویتری دارد که بُرد و چالاکی را به طرز چشمگیری بهبود میدهد.

آیرودینامیک آن هم کاملاً بهبود یافته و به جای هدایت از طریق بالهای میانی، 4 بالچه متحرک کوچک در بخش دُم دارد. همچنین مجهز به سیستم تغییر بردار رانش است و میتواند در محدوده 50 برابر شتاب گرانش زمین مانور دهد.

طول آن 64/3 متر، قطرش 254 میلیمتر و وزنش 280 کیلوگرم است که 40 کیلوگرم از این مقدار، مربوط به کلاهک ترکش شونده است. کلاهکی بسیار قویتر از RIM-7 با محدوده تأثیر بیشتر که روی موشکهای ضد کشتی بسیار مؤثر است.

موشک RIM-162 از آخرین فناوریها در حوزه هدایت استفاده میکند که ترکیب اینرسی، دریافت اطلاعات از ناو و دریافت بازتاب امواج تابیده روی هدف است. ESSM توسط رادار SPY-1 سامانه مدیریت جنگی Aegis، رادارهای جدید کاوش الکترونیک فعال و غیر فعال و رادارهای قدیمی با شیوه روشن سازی هدف، قابل هدایت است.

در دماغه آن، رادار نیمه فعال به قطر 20 سانتیمتر قرار دارد. لینک دریافت داده نیز اطلاعات هدف را از طریق باندهای S و X از ناو جنگی میگیرد. ولی در بلوک2، از رادار فعال 2 حالته باند اکس استفاده خواهد شد که نیازی به روشن سازی هدف توسط ناو جنگی ندارد.اما میتواند تا نزدیکی هدف به صورت نیمه فعال عمل کند. بلوک2، چالاکی بیشتر و پیشرفتهای دیگری دارد و طی چند سال آینده عملیاتی خواهد شد.

در حال حاضر 4 نسخه از ESSM وجود دارد. RIM-162A که برای شلیک از سیلوی عمودی Mk-41 ناوهای مجهز به سامانه Aegis است. این موشک دارای لینک دریافت داده است و میتواند اطلاعات هدف را توسط امواج باند S و X از ایجیس دریافت کند.موشک RIM-162B نیز برای شلیک از سیلوی عمودی Mk-41 ناوهای فاقد Aegis است لذا لینک دریافت داده ندارد. موشکهای C و D نیز نسخه های توسعه یافته B برای شلیک از پرتابگر عمودی MK-48 و پرتابگر 8 تایی MK-29 هستند.موشک ESSM میتواند در دمای منفی 10 تا مثبت 56 درجه سانتیگراد عمل کند و بیش از 4 ماخ سرعت و 50 کیلومتر برد دارد. قیمت هر موشک نیز یک میلیون و 447 هزار دلار است.

برای شلیک ریم ۱۶۲ نیازی به تغییر رادار های قدیمی نیست  و حتی با رادار های جدید و رادار های پدافندی زمینی نیز قابل استفاده است حتی چک طی ارتقای موشک ریم ۱۶۲ را جایگزین موشک سام۶ کرده در حالی که رادار همان رادار روسی است. موشک قابل هدایت در دو باند ایکس و اس است نسخه جدید بلاک۲ دارای سامانه هدایت رادار فعال است که البته میتواند به شکل غیر فعال پیسو نیز پرواز کند که این مسئله در نبرد برضد موشک های ضد کشتی رادار فعال اهمیت بسیار دارد .

شلیک 2 موشک ESSM از سیلوی عمودی MK-41 توسط ناوشکن کلاس آرلی بورک

پرتابگرها

یکی از بهترین خصوصیات ESSM، امکان حمل و پرتاب 4 موشک درون یک سیلوی عمودی MK-41 است. یعنی به عنوان مثال تنها 10 سیلو از 90 سیلوی ناوشکن آرلی بورک یا 122 سیلوی رزمناو تایکوندروگا، قادر به حمل 40 موشک دفاعی هستند. این مقدار چشمگیری است و میتواند حملات پُر تعداد موشکی را نیز دفع کند.

همچنین میتوان از بسته بندی های تکی برای شلیک از پرتابگر MK-29 نیز استفاده کرد و موشکهای شلیک شده را به صورت تکی جایگزین نمود.

ماجول پرتاب 2 سلولی MK48 نیز وجود دارد که کاملاً انعطاف پذیر بوده و نصب آن روی ناوهایی که امکان پذیرش پرتابگرهای قبلی را ندارند، ممکن است.

وزن یک ماجول 2 تایی MK48 بدون موشک 660 کیلوگرم است. سامانه تخلیه گازهای خروجی به وزن 330 کیلوگرم و تجهیزات رابط نصب روی عرشه به وزن 360 کیوگرم نیز بدان اضافه میشوند.

هر ماجول MK48 میتواند 2 موشک RIM-7VL (نسخه عمود پرتاب RIM-7) یا 4 موشک ESSM را حمل کند و با تغییراتی قادر به حمل تسلیحات دیگر نیز هست. این ماجول در محلهای خالی عرشه نصب میشود. در حال حاضر نیز سامانه پرتاب جدید MK56 جای آن را گرفته و با کاربرد بیشتر مواد کامپوزیت، 20 درصد سبکتر است.

موشک ESSM علاوه بر Aegis، با سامانه پدافند زمین پایه NSSMS و چند سیستم دیگر نیز قابل تطبیق است. ولی یکی از جالبترین پلتفرمهای آن، سامانه روسی SAM-6 است. چون ریتون به تازگی، ارتقای فوق العاده ای به صاحبان SAM-6 مثل لهستان و رومانی پیشنهاد کرده است.

ارتقا شامل حذف لانچر و موشکهای اصلی این سامانه و افزودن 3 موشک ESSM داخل کپسول تکی به هر خودرو است. همچنین رادار و سیستم های الکترونیک SAM-6 نیز تعویض و با تجهیزات مورد استفاده ESSM جایگزین خواهند شد. این ارتقا که فقط شاسی خودروهای حامل SAM-6 را حفظ میکند، یکی از بهترین روزآمدسازی های موجود برای یک سامانه پدافندی است.

سوابق رزمی

موشک ESSM، ناوهای جنگی را قادر میسازد که از خود دفاع کرده و قدرت آتششان را بالا ببرند. این سلاح علیه موشکهای ضد کشتی سریع، جنگنده، هلیکوپتر، پهپاد و انواع تهدیدات سطحی مثل قایق تندرو قابل شلیک است.

این موشک در سال 2013، علیه هدفی سطحی با سرعت زیاد و چالاکی قابل توجه که قایق تندرو را شبیه سازی میکرد، به کار رفت و آن را منهدم ساخت. این نخستین آزمایشی بود که ESSM علیه هدف سطحی مورد استفاده قرار گرفت. در حالی که هیچ گونه تغییر نرم افزاری روی آن صورت نگرفت.

در 9 اکتبر 2016 نیز اولین کاربرد آن در جنگ واقعی صورت گرفت. زمانی که شورشیان حوثی یمن 2 موشک کروز ضد کشتی C-802 به سمت یک ناوشکن آمریکایی از کلاس آرلی بورک شلیک کردند و ناوشکن نیز با شلیک 2 موشک SM-2 و یک موشک ESSM آنها را شکار کرد. البته مشخص نیست که ESSM لزوماً شکارچی باشد یا نه ولی به هر حال اولین کاربرد آن در جنگ واقعی بود.

سامانه پدافندی SAM-6 مجهز به 3 کپسول پرتاب ESSM