نفتکش های ایرانی روانه کارائیب شدند

ایران و ونزوئلا، دو دشمن دیرینه ایالات‌متحده که هر دو طعم تحریم‌ها را چشیده‌اند، در بحبوحه مبارزه با ویروس کرونا، در حال پایه‌ریزی سطح جدیدی از روابط استراتژیک هستند. اقدامی که برای نیکولاس مادورو، رئیس‌جمهوری ونزوئلا که تحت فشار شدید سیاسی و اقتصادی از سوی ایالات‌متحده و هم‌پیمانانش قرار دارد، بسیار حیاتی و سرنوشت‌ساز است و برای تهران نیز افقی جدید در دریای کارائیب و در نزدیکی آمریکا محسوب می‌گردد.

در جدیدترین اقدام دو کشور در جهت نمایش تحکیم روابط فی ما بین، پنج نفتکش‌ با محموله‌ای معادل 60 میلیون گالون بنزین، روانه دریای کارائیب و به مقصد بنادر ونزوئلا گشته است. محموله‌ای که ارزش آن بین 600 تا 900 میلیون دلار برآورد می‌شود و گفته شده که سران کاراکاس هزینه آن را با شمش‌های طلای ذخیره شده در بانک مرکزی این کشور پرداخت خواهند کرد؛ ادعایی که طرف ایرانی آن را تکذیب کرده است.

کشتی اول با نام فورچون (Fortune)، شنبه گذشته وارد آب‌های استحفاظی ونزوئلا شده است تا کمکی باشد برای بحران شدید کمبود سوخت در آن کشور.

الیوت آبرامز، نماینده ویژه ایالات‌متحده در امور ونزوئلا در نقل قولی گفته است که “شرایط فعلی حاکی از وجود دو دولت طرد شده است که در حال معامله کالا در ازای کالا هستند و هزینه اقلام مورد نیاز خود را با هر آنچه که دارند پرداخت می‌کنند.”

تحریم‌های ایالات‌متحده علیه ایران، هر شخصی را که اقدام به خرید و یا کمک به خرید فرآورده‌های نفتی ایران بکند را هدف قرار می‌دهد اما ونزوئلا خود نیز تحت همین تحریم‌های مشابه قرار دارد. در این بین دولت ترامپ نیز با استناد به دکترین مونروئه (سیاستی که هرگونه مداخله در امور کشورهای قاره آمریکا را به عنوان عملی خصمانه تلقی می‌کند)، سعی در جلوگیری کردن از تجارت نهادها و اشخاص و حتی کشورهای دیگر با دولت مادورو را دارد.

مسئولان ایرانی درباره هرگونه تلاش ایالات‌متحده برای توقیف و یا ایجاد اخلال در مسیر حرکت کشتی‌ها هشدار داده‌اند و ونزوئلا نیز تمامی نفتکش‌ها را به محض ورود به آب‌های سرزمینی‌اش بوسیله ناوهای جنگی خود اسکورت می‌کند.

واشنگتن نیز در جواب این اقدامات، درباره افزایش دخالت ایران در ونزوئلا هشدار داده و مقامات این کشور اظهار داشتند که به دقت در حال رصد کاروان نفتکش‌های ایران هستند اما درباره برخورد مستقیم با این نفتکش‌ها سخنی به میان نیاورده‌ و محتاطانه رفتار کرده‌اند.

این سفر دریایی چند هزار مایلی می‌تواند دولت ترامپ را محک زند تا مشخص گردد که تا چه اندازه حاضر است پا پیش گذارد و روابط جدید مابین دو کشور ایران و ونزوئلا را که آن‎‌ها را دشمن تلقی می‌کند در نطفه خفه کند.

پروفسور ایوان الیس از کالج جنگ ارتش ایالات‌متحده، در صحبتی بیان کرده که “به نظر او، ایرانی‌ها قصد  دارند تا از طریق نفتکش‌هایشان شرایط شاهین – قمری (به موقعیتی اشاره دارد که برای استفاده از یک منبع مشترک رقابت وجود دارد و مشترکین می‌توانند بین مصالحه و درگیری یکی را انتخاب کنند) را رقم بزنند.”

از سوی دیگر، برای ایران، به دلیل تحریم‌ها، صادرات نفت به متحدانش سخت‌تر از گذشته شده است. در ماه آگوست گذشته، مقامات جبل‌الطارق که تحت حمایت نیروهای بریتانیانی  هستند، یک سوپر نفتکش متعلق به ایران را که حامل 2.1 میلیون بشکه نفت خام سبک بود را توقیف کردند. به گفته مقامات جبل‌الطارق، این نفتکش عازم بندر بانیاس سوریه بود و این اقدام نقض تحریم‌های اروپا علیه کشور سوریه است.

هرگونه اقدام آمریکا علیه این نفتکش‌ها به مثابه به مبارزه طلبیدن دو کشور ایران و ونزوئلاست. در این بین مخالفین داخلی دولت ونزوئلا که تحت حمایت ایالات‌متحده هستند با بیان این ادعا که بار کشتی‌ها تنها محدود به بنزین نمی‌باشد، در تلاشند تا به این تقابلات دامن بزنند.

رهبران اپوزیسیون ونزوئلا هشدار داده‌اند که ممکن است تهران در قالب انتقال نفت، دست به ارسال تجهیزات و زیرساخت‌های اطلاعاتی برای ساخت یک پست شنود در شمال ونزوئلا بزنند تا برای رای رصد اطلاعاتی هوایی و دریایی، مورد استفاده دولت مادورو قرار گیرد.

ایوان سیمونویس، مسئول امنیتی خوان گوایدو، رهبر مخالفین ونزوئلا در اظهاراتی مدعی شده که هدف ایران، به عنوان دشمن ایالات‌متحده، از اقدام اخیر، تحریک آمریکاست.

اظهاراتی که خورخه رودریگز، وزیر ارتباطات دولت مادورو با رد آن‌ها، مضحک خواند و گفت: “سخنان سیمونویس تنها برای گمراه کردن و فریب افکار است. ونزوئلا و ایران دو دهه است که با یکدیگر ارتباط و همکاری‌های تجاری دارند.”

نفتکش فورچون، نزدیک‌ترین نفتکش ایران به سواحل ونزوئلا، عصر روز شنبه گذشته وارد آب‌های این کشور شد. این نفتکش درحالی به سمت ونزوئلا در حرکت بود که بزرگ‌ترین ناوگان یک دهه اخیر ایالات‌متحده در منطقه نیز حضور داشت. این ناوگان به عنوان بخشی از عملیات سرکوب مسیرهای قاچاق مواد مخدر به سواحل ونزوئلا وجود دارد، شامل ناوشکن‌ها، کشتی‌های گشت ساحلی، هواپیماهای گشت دریایی P8 پوسایدون و همچنین هواپیماهای شناسایی و نظارت دریایی است.

در این بین مقامات آمریکایی سعی در کم اهمیت جلوه دادن هشدار ایران مبنی بر هرگونه اقدام نظامی علیه نفتکش‌ها کردند. سخنگوی پنتاگون جاناتان هافمن، پنچ‌شنبه گذشته به خبرنگاران گفت که آن‌ها قصدی برای انجام عملیات نظامی علیه کاروان نفتکش‌های ایران ندارند.

اما یکی از مقامات ارشد دولت ترامپ که خواست تا نامش فاش نشود، به واشنگتن‌پست گفت که دولت ترامپ در برابر این اقدام ایران و حمایت از  نیکولاس مادورو ساکت نخواهد نشست. این مقام افزود که رئیس‌جمهوری به روشنی گفته است که ایالات‌متحده تحمل مداخله حامیان یک رژیم نامشروع را نخواهد داشت. دولت ترامپ مادورو را متهم به غصب کردن مقام ریاست‌جمهوری کرده است و معتقد است که او در انتخابات سال 2018، به طور گسترده تقلب کرده است تا نتیجه را به نفع خود رقم زند. در ماه مارس نیز، وزارت دادگستری ایالات‌متحده، مادورو را به اتهام مواد مخدر تحت پیگرد قانونی قرار داد. ایالات‌متحده به همراه حدود 60 کشور دیگر، خوان گوایدو، رهبر مخالفین مادورو را به عنوان رهبر قانونی این کشور به رسمیت شناخته‌اند.

حساب رسمی شورای امنیت ملی آمریکا روز پنج‌شنبه در توییتی که نوشت: “واردات بنزین از ایران، اقدامی از سر استیصال و از سوی رژیم فاسد و نامشروع مادورو است. این عمل آن‌ها نه کمکی به حل بحران سوخت در ونزوئلا می‌کند و نه مرهمی بر رنج‌هایی که مادورو بر مردمش تحمیل کرده می‌شود.”

تحلیل‌گران بر این باورند که دولت ترامپ در پاسخ به این اقدامات دست به اعمال تحریم‌های بیشتری خواهد زد تا جلوی گسترش روابط تهران-کاراکاس را بگیرد. در حالی که ظاهرا ترامپ سیاست تهاجمی را علیه ایران به خدمت گرفته است(خروج از توافق هسته‌ای برجام، اعمال تحریم‌های گسترده و ترور سپهبد قاسم سلیمانی)، اما بارها نشان داده است که تمایلی به یک درگیری نظامی گسترده با ایران ندارد.

با شروع حرکت نفتکش‌های ایران به سمت غرب، وزارت خزانه‌داری، وزارت امورخارجه ایالات‌متحده و هم‌چنین گارد ساحلی این کشور هشدار دادند که ممکن است کشورهایی از جمله ایران، برای دور زدن تحریم‌ها، دست به حمل و نقل‌های دریایی گمراه‌کننده و پوششی بزنند.

ادمیرال گریک فالر، فرمانده ستاد فرماندهی جنوبی ایالات‌متحده که در فلوریدا مستقر است هفته گذشته در اظهاراتی مدعی شد که هدف ایران از اقدام اخیر، بدست آوردن برتری و موقعیت در همسایگی ایالات‌متحده است به نحوی که این موقعیت برخلاف منافع آمریکا باشد.

وی افزود: “ما شاهد افزایش فعالیت نیروهای تحت حمایت ایران با دولت مادورو هستیم که این شامل نیروهای سپاه قدس نیز می‌شود.”

پایه‌های روابط استراتژیک ایران و ونزوئلا حدود دو دهه پیش پی ریزی شده است. هنگامی که هوگو چاوز، بنیان‌گذار دولت سوسیالیستی خود، با رئیس‌جمهوری وقت ایران محمود احمدی‌نژاد که او نیز همفکر چاوز بود، چندین معامله اقتصادی و تجاری را به امضا رساندند.

بسیاری از آن قراردادها تنها جنبه تبلیغاتی و پروپاگاندای رسانه‌ای داشتند و هیچ‌گاه به مرحله عمل نرسیدند.

اکنون هر دو کشور تحت تحریم‌های شدید ایالات‌متحده هستند و در کنار آن در حال مبارزه با همه‌گیری ویروس کرونا در کشورهایشان می‌باشند و به شدت نیز از کاهش بهای قیمت نفت ضربه خورده‌اند.

در این شرایط دو کشور در حال تحکیم روابط خود با یکدیگر هستند تا از این طریق کمی از مشکلاتشان را کاهش دهند.

مادورو در تلاش است تا جلوی خاموشی‌های گسترده در کشورش را بگیرد. جدای از کمبود شدید گاز، مواد غذایی، آب آشامیدنی و تجهیزات پزشکی، بزرگ‌ترین مشکل او کمبود شدید بنزین است.

ونزوئلا به عنوان عضوی از اوپک، بزرگ‌ترین ذخایر شناخته شده نفت جهان را دارد. اما سال‌ها نبود مدیریت صحیح و فساد گسترده و اخیرا نیز تحریم‌های ایالات‌متحده (خصوصا بر بخش نفتی) مجموعا باعث گشته تا صنعت نفت و گاز و پالایشگاه‎های این کشور به حال رکود برسند و دچار خرابی‌های وسیعی شوند.

در این بین دو حامی دیرینه مادورو یعنی روسیه و چین نیز تمایلی برای کمک به مادورو نشان نداده‌اند. شرکت روس‌نفت (Rosneft)، غول نفتی روس‌ها که مسئول عملیات نفتی در ونزوئلا بود، قراردادهای ماه مارس را لغو کرد که این قراردادها شامل حمل و نقل بنزین مورد نیاز ونزوئلا که به شدت به آن وابسته هستند نیز می‌شد.

کشور ایران نیز دارای شرایط مشابهی چون ونزوئلا است  و البته نسبت به روس‌ها منافع کمتری برای از دست دادن دارد. ماه گذشته چندین پرواز از مبدا ایران به کشور ونزوئلا توسط شرکت ماهان ایر که خود نیز به اتهام  حمل و نقل سلاح و افراد نظامی تحت حمایت ایران به سوریه مورد تحریم قرار گرفته، انجام شده است. به گزارش خبرگزاری مهر، شنبه گذشته، حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران، به آمریکا هشدار داد که اگر به هر دلیلی نفتکش‌های ایران به مقصد خود نرسند، آمریکا با مشکلی غیر قابل پیش‌بینی روبه‌رو خواهد شد.

راس دالن، از شرکای شرکت Caracas Capital Markets، یک شرکت فعال مستقر در فلوریدا که مسئول پایش بخش انرژی ونزوئلا است، مدعی شد که بر طبق اطلاعات بدست آمده، ایران بوسیله این پروازها، مواد شیمیایی و تجهیزات مورد نیاز برای راه‌اندازی مجدد پالایشگاه‌های بنزین ونزوئلا را به آن کشور حمل کرده و کاراکاس نیز قرار است هزینه آن را با طلا پرداخت نماید.دالن افزود که ما هر ماه ذخایر طلای بانک مرکزی ونزوئلا را رصد می‌کنیم و شاهد افت 700 میلیون دلاری آن در ماه می نسبت به ماه آپریل هستیم و احتمال دارد این میزان طلا برای پرداخت به ایران برداشت شده باشد.

حجت‌الله سلطانی، سفیر ایران در ونزوئلا هرگونه ادعا مبنی بر تجارت طلا در برابر بنزین را رد کرده است. او هفته گذشته گفت که دو کشور حق هرگونه تجارت دوجانبه برطبق موازین قانونی را بر خود محفوظ می‌دارند.

وی افزود مناسبات میان تهران و کاراکاس تهدیدی برای هیچ‌کس نیست. این صحبت‌ها را سلطانی در جمع خبرنگاران در سفارت ایران در کاراکاس مطرح کرده است. “این مناسبات خطری برای کسی نیست.”