پوتین به مصاف رقبای داخلی و خارجی می رود

ولادیمیر پوتین در حالی که برای چهاردهمین بار نطق سالانه خود را از سر می گیرد اما با چالش ها و تنش هایی زیادی در حوزه داخلی و خارجی مواجه است که این تنش ها از زمانی که وی در سال 2000 زمامداری روسیه را در دست گرفت کم سابقه است. نطق سالانه دولت روسیه معمولا و به شکل سنتی در ماه نوامبر هر سال ایراد می‌شود. این بار اما این سخنرانی در آستانه انتخابات ریاست جمهوری در این کشور عقب افتاد. این نطق سالانه در حالی که تا دو هفته از انتخابات روسیه باقی مانده بود، ارائه گردید، انتخابات روسیه قرار است که در تاریخ 18 مارس 2018 برگزار شد بسیاری از نظر سنجی ها از محوبیت 80 درصدی پوتین در بین مردم این کشور خبر می دهند. پوتین درابتدای نطق خود، در مورد مسائل داخلی از جمله بالابردن میزان امید به زندگی و از بین بردن فقر در روسیه به عنوان برخی از اولویت‌های کاخ کرملین تأکید کرد، و گفت پلی که قرار است کریمه را به روسیه متصل کند از سال آینده آغاز به کار خواهد کرد. وی همچنین عقب‌ماندگی را تهدید اصلی برای روسیه عنوان کرد و گفت این کشور باید آن را شکست دهد و توسعه‌ای پویا در روسیه محقق شود. اما انتهای سخنان خود به مسائل دفاعی- امنیتی و تهدیداتی که متوجه این کشور و متحدین آن است اختصاص داد که ظاهرا مهم ترین بخش از این سخنرانی بوده است.

 پوتین گفت: «ما پیش از این بارها به ایالات متحده و اروپا گفته بودیم که با تهدیدات ناشی از استقرار سامانه‌های موشکی آن‌ها مقابله می‌کنیم. من در سال ۲۰۰۴ گفتم که ما سامانه‌هایی خواهیم ساخت که بتوانند هر نقطه‌ای از جهان را هدف قرار دهند و از سامانه‌های دفاع موشکی عبور کنند. من در آن زمان گفتم که ما برای این کار به نسل جدیدی از موشک‌ها نیاز داریم. این هرگز یک راز نبوده و ما علنی این مسئله را اعلام کرده بودیم، اما آن‌ها ترجیح دادند به حرف ما گوش ندهند و این مسئله را نادیده بگیرند. هیچ کس صحبت‌های ما را گوش نداد، خوب پس حالا گوش کنید.» در ادامه افزود: «هیچ کس نباید تردیدی در این رابطه داشته باشد و تهدیدات هسته‌ای برای جهان را کم اهمیت جلوه دهد. در عوض شما باید پای میز مذاکره بیایید تا با همفکری با یکدیگر به سیستم بین‌المللی امنیتی بیاندیشیم. ما درباره این مسئله قبلا نیز صحبت کرده‌ایم. سیاست ما همواره بر حفظ منافع روسیه متمرکز است؛ روسیه قرار نیست از این تسلیحات جدید و پیشرفته علیه هیچ کشوری استفاده کند… این تسلیحات جدید تنها برای دفاع از منافع روسیه هستند.

مهم‌ترین تسلیحات استراتژیکی که پوتین از آنها رونمایی کرد و موجب خشم رقبای این کشور شد می توان به موارد ذیل اشاره کرد:

1- موشک کروز هسته‌ای که توانایی حرکت به صورت زیگزاگی را دارد و می‌تواند از مدار سامانه‌های دفاع موشکی بگریزد.

2- موشک عظیم‌الجثه و قاره‌پیمای سارمات که نیروهای ناتو از آن تحت عنوان ساتان2 یاد می‌کنند و ارتش روسیه آن را به عنوان جایگزین و در واقع به‌روزشده موشک SS18 قرار داده است. SS18 بزرگ‌ترین و در نوع خود مرگ‌بارترین موشک دولت شوروی سابق در زمان جنگ سرد بود. سارمات به سختی ردیابی می‌شود و این قابلیت را نیز دارد که از زیردریایی به سمت اهداف خود شلیک شود.

3- موشک کروز هایپرسونیک که از جت‌ جنگی پرتاب می‌شود و از سوخت‌های معمولی استفاده می‌کند. این موشک برای فرار از سامانه‌ها و موشک‌های رهگیر، به صورت کنترل‌شده در سرعت نسبتا کمی پرواز می‌کنند و قبل از اصابت به هدف، قابلیت هدایت و انحراف از مسیر اصلی خود را دارد.

4- زیردریایی فوق سریع که با قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای می‌تواند مسافت‌های طولانی را در عمق آب با سرعت‌ بسیار بالایی بپیماید و اهداف روی آب و یا سواحل دریایی را مورد حمله هسته‌ای قرار دهد.

5- جنگ‌افزار جدید که می‌تواند با سوارشدن بر روی یک موشک معمولی در فضا پرواز کند و با سرعت بالا و شناسایی سامانه‌های دفاع موشکی، از مدار سیستم‌های دفاع موشکی منحرف شود و در حقیقت مدار سیستم‌های دفاع ضد موشکی را در شناسایی محیط پوشش‌دهنده ضد موشکی گمراه کند.

در حالی که انتظار می رفت بعد از روی کار آمد دونالد ترامپ وضعیت تنش زایی روسیه که از زمان الحاق کریمه به خاک روسیه متشنج و بغرنج شده بود رو بهبودی رود ولیکن، مسئله دخالت روسیه در انتخابات 2017 روسیه، که در آن رابرت مولر، بازرس ویژه تحقیقات درباره رابطه اعضای ستاد دونالد ترامپ با روسیه به سر نخ هایی در این مورد رسید که در پیروزی ترامپ، کرملین دست داشت، ترامپ برای تبرئه از این بابت که باعث منزوی و برکناری وی از مقام ریاست جمهوری می شود سعی می کنند با سیاست های مقابله جویان و واگرایانه با روسیه، اتهامات و صورت مسئله رابطه خود با این کشور را پاک کند. از وقتی که ترامپ روی کار آمد با شعار ” اول آمریکا ” دنیا رو به جنگ و رقابت با خود فرا می خواند و همه جا و همه زمان دم از سیاست های یکجانبه گرا و تهاجم گرایانه بر زبان می آورد، وی در سند راهبردی امنیت ملی آمریکا که در اواخر دسامبر 2017 تنظیم و منعقد کرده روسیه، چین، ایران و کره شمالی به عنوان کشورهای مرکز گریز و ناهمسو نام برد که صلح و امنیت بین المللی را به مخاطره می اندازند و باید در مقابل این کشور با تمام قوا ایستاد.

به نظر می رسد رونمایی از زرادخانه هسته‌ای روسیه توسط پوتین، پیامی روشن برای همتای آمریکایی او دونالد ترامپ و بقیه کشورهای غربی است که درقالب سازمان پیمان آتلانییک شمالی ( ناتو) در حال گسترش فعالیت های خود به نزدیک مرزهای این کشوراست. به طوری که به گفته برخی از مقامات کرملین ناتو در حال برنامه ریزی برای استقرار نزدیک به 400 موشک در قالب سامانه دفاعی موشکی در مرزهای روسیه است، و درهمین بار پوتین در سخنرانی سالانه چند رو پیش خود از استقرار چند ناو و ناوشکن آمریکا در نزدیک مرزهای خود ابراز نگرانی کرد. علاوه بر این رونمایی جدید تسلیحاتی پوتین، جوابی به دکترین هسته ای آمریکا است. در 2 فوریه 2018 دونالد ترامپ دکترین هسته ای خود را منتشر کرد، این سند که ادامه سیاست های هسته ای اوباما در سال 2010 بود ولی از آن تاریخ تا به حال دست نخورده و مسکوت مانده بود. دولت ترامپ با تغییر این سند؛ به دنبال افزایش قابلیت های زرادخانه های هسته ای و تقویت آن است. در سند جدید برخلاف گذشته، آستانه پاسخ هسته‌ای آمریکا به تهدیدهای امنیتی پایین آورده شده و برای اولین بار خواسته شده است که به حملات راهبردی غیرهسته‌ای، پاسخ هسته‌ای داده شود. در این سند آورده شده که آمریکا در برابر تهدید های موجود از سلاح هسته ی در ابعاد کوچک تر از سلاح های بزرگ قبلی هسته ای استفاده می کند، چون قدرت تخریب و ویرانی سلاح های جدید محدود و کمتر، در عوض از قدرت بازدارندگی بالایی برخودار است. با آنکه سند ۲۰۱۸ حاوی بخش‌هایی جداگانه درباره کره شمالی، چین و ایران است و به برنامه دفاعی و تهاجمی آمریکا اشاره کرد ولیکن تمرکز اصلی آن به وضوح روی روسیه و ضرورت توازن قدرت با این کشور است. در دکترین جدید پنتاگون از زرادخانه اتمی آمریکا، برای مقابله با روسیه، تنوع بیشتری پیدا کرده و ایالات متحده بمب‌های هسته‌ای کوچک‌تری تولید خواهد کرد. درادامه همین رویکردهای خصمانه بین روسیه و آمریکا ترامپ حدود یک هفته پیش نیز از سخنرانی 1 مارس پوتین پیمان منع گسترش تسلیحات اتمی میان آمریکا و روسیه را “توافقی بد” توصیف کرد و هم‌ زمان خواستار گسترش زرادخانه‌ی اتمی آمریکا شد.

بعد از نطق سالانه پوتین دولت های غربی در مقابل رونمایی تسلیحاتی و سخنان وی واکنش داد، در همین باره سخنگویی آمریکا گفت ما خود را برای مقابله با هر گونه تهدید آماده می کنیم و ناتو اخطارهای رئیس جمهور روسیه به اعضای این ائتلاف را «غیرقابل قبول» خواند و آن را اقدامی «غیرسازنده» در جهت فرونشاندن تنشها در روابط روسیه- ناتو ارزیابی کرد. روزنامه گاردین چاپ انگلستان نوشته است: “اخبار مربوط به برخی تسلیحات چون موشک “سارمات” (Sarmat – RS ۲۸) تازه نبود. امر جدید این بود که پوتین مدرن سازی زرادخانه روسیه را به عنوان پاسخ پرخاشجویانه به سیاست آمریکا از سال ۲۰۰۱ به بعد معرفی کرد”. به گزارش “تلگراف” انگلستان، وزیر دفاع کشور روسیه را به “پیشه کردن راه تشدید و تحریک” متهم کرده است. وی گفت: “ما با تهدید فزاینده راه زندگی خود مواجه می‌شویم و این امر اخطار دیگری است که ما نباید از راه خود منحرف شویم”. یک روز بعد از سخنرانی پوتین، ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد که تصمیم گرفته تا تحریم‌های روسیه را به بهانه الحاق شبه‌جزیره کریمه، تا ماه مارس سال 2019 تمدید کند و دو روز بعد از این سخنرانی روسیه مذاکرات راهبردی خود را با آمریکا لغو کرد.

کلام آخر

به نظر می رسد با مسابقات تسلیحاتی که شرق و غرب به را انداختند همواره باید شاهد افزایش تنش های این دو کشور در حوزه و مسائل چون کره شمالی، برجام و مسائل موشکی و نفوذ و گسترش ایران در منطقه، و بحران سوریه و اوکراین بود، در حالی که پوتین به دنبال دیدن و پذیرش نقش های بزرگ تری در حوزه های منطقه ای و بین المللی و در پی به چالش کشیدن نظام تک قطبی است، آمریکا برای افزایش تقویت و حفاظت از جایگاه برتر بودن و هژمونی خود، در فکر مهار دولت های فرمان گریزی چون روسیه است؛ بعد از تنش های که بین قدرت روسیه و امریکا بر سر سند امنیت ملی و دکترین هسته ای آمریکا و رونمایی جدید روسیه از تسلیحات جدید و مدرن استراتژیک بوجود آمد، یک منابع آگاه، از سند دکترین جدید دفاع موشکی امریکا که هنوز در حالت پیش‌نویس است و متن آن ممکن است قبل از انتشار در اواخر ماه جاری «مارس» میلادی تغییر پیدا کند، خبر داده است. با این تفاسیر به نظر می رسد روابط دو طرف به پایین‌‌‌‌ترین سطح از زمان جنگ سرد تنزل پیدا کرده است که اگر این روند کنترل نشود جهان باید منتظر پیامدهای سهمگین تری از جنگ های اول و دوم باشد. سخنرانی پوتین علاوه بر اینکه مرز بندی های خود را در حوزه های جدیدتری برای غرب ترسیم می کرد قدرت و نفوذ خود را به رخ رقبایش در انتخابات پیش رو نشان می داد بر همین اساس برنامه و طرح جدید خود را در زمینه نوسازی و مدرن سازی برای مردم کشور خود بیان کرد و به صورت غیر مستقیم از آنها خواست تا بار دیگر به وی اعتماد کنند تا عظمت و قدرت گذشته این کشور را به آن بازگرداند همان طوری که تا حالا در این زمینه موفق ظاهر شد.

نویسنده مطلب : فاطمه موسوی زاهد ، کارشناسی ارشد روابط بین الملل