عقاب های تیز چنگال نیروی هوایی ترکیه

نوشته شده توسط: امین کرمی زنجانی

ترمیناتور یا نابودگر-2020 ارتقای جنگنده های فانتوم ترکیه با نصب رادار جدید، اویونیک دیجیتالی، نمایشگرهای پیشرفته، سیستم های جنگ الکترونیک و تسلیحات جدید بود که قابلیتهای F-4E را به طرز چشمگیری بهبود داد. نابودگر علیرغم داشتن اویونیک پیشرفته، به دلیل کاربرد موتور توربوجت همچنان نسل سوم بود اما بدون در نظر گرفتن موتور، برخی از جنگنده های نسل چهارم را نیز پشت سر می گذاشت!

تولد روح!

جنگنده بمب افکن فانتوم در اوایل دهه 1950 به عنوان رهگیر موشکهای ضد کشتی شوروی، برای ناوهای هواپیمابر آمریکا ساخته شد. اما دیری نپایید که نیروی هوایی هم بدان علاقمند شد و نسخه مخصوص خود را سفارش داد. فانتوم جنگنده ای بسیار قدرتمند بود که رکوردهای زیادی در حوزه سرعت، ارتفاع و نرخ اوجگیری بجا گذاشت.

وقتی وارد جنگ ویتنام شد، مشخص شد که تصور قبلی مبنی بر کافی بودن موشکهای هوا به هوا و بی نیازی از توپ در رزم هوایی به هیچ عنوان صحیح نیست و فوراً پاد توپ 20 میلیمتری و بعدها توپ ثابت به دماغه افزوده شد. اگرچه فانتوم حیات خود را به عنوان رهگیر آغاز کرد، اما به جنگنده بمب افکن تبدیل شد و حتی بیشتر از بمب افکن B-17 جنگ جهانی دوم، بمب حمل میکرد!

این هواپیما در آوریل 1996 از نیروی هوایی آمریکا بازنشسته شد و آخرین فانتومهای این کشور نیز نه رهگیر و نه بمب افکن، بلکه واید ویزل یا سرکوبگر پدافند هوایی بودند. در مجموع 5 هزار 195 فروند فانتوم ساخته شد که اغلب توسط شرکت مکدانل داگلاس در سنت لوئیس بود و 138 فروند نیز توسط شرکت میتسوبیشی در ژاپن تولید شد. این جنگنده هنوز به خدمت در سراسر جهان ادامه میدهد.

پیدایش نابودگر

ترکیه یکی از مشتریان بزرگ فانتوم بود که از سال 1974 تا 1992، تعداد 233 فروند F-4E و 55 فروند نسخه شناسایی RF-4E را دریافت کرد.

سپس در اواخر دهه 1990 با همکاری IAI (صنایع هوافضای اسرائیل) 54 فروند از 144 جنگنده عملیاتی F-4E را تحت سنگین ترین ارتقای سازه و تجهیزات که تاکنون روی فانتوم اجرا شده، قرار داد.

اسرائیل طی دهه 1980 تجربیات زیادی در ارتقای فانتوم های خود به استاندارد کرونوس-2000 اندوخته بود که شامل افزایش عمر سازه و مدرنیزه کردن اویونیک بود و باعث بهبود چشمگیر توانایی چند مأموریته هواپیما تحت کلیه شرایط جوی شد. کرونوس-2000، نیروی هوایی ترکیه را نیز تحت تأثیر قرار داد و در 1995 قرارداد ارتقای فانتومهای خود با اسرائیل را منعقد کرد.

پیشنهادی که به ترکیه ارائه شد شامل تقویت سازه برای افزایش عمر مفید هواپیما و ارتقای تجهیزات با اویونیک توسعه یافته برای جنگنده بومی اسرائیل، لاوی بود که در سطحی بی سابقه روی فانتوم اجرا شد و از 1999 تا 2003 به طول انجامید.

شرکت Lahav اصلاح سازه را بر عهده گرفت به طوری که باید عمر هواپیما را حداقل تا 2020 یعنی زمان ورود به خدمت F-35 افزایش میداد. شرکت Elbit نیز به عنوان پیمانکار اصلی، ارتقای اویونیک و افزودن سامانه های مأموریتی پیشرفته و یکپارچه سازی آنها را بر عهده گرفت.

در واقع تنها چیزی که از فانتوم باقی ماند، بدنه و پیشرانه های قدرتمند و مطمئن J-79 ساخت جنرال الکتریک بود.

ارتقای سازه

با فرود نخستین جنگنده در اسرائیل، تبدیل روح به نابودگر آغاز شد و اولین گام خارج کردن تمام تجهیزات الکترونیک، کلیه سیم کشی ها و اغلب شیلنگها و خطوط سیستمهای هیدرولیک و پنوماتیک بود.

تغییر اصلی سازه، افزودن طوقه های کوچکی بالای ورودی هوای موتورها بود تا چالاکی افزایش یابد. همچنین پایلونهای جدید برای نصب تسلیحات مدرن اضافه شد. دنده های فرسوده داخل بالها نیز با دنده های نو و قوی تر جایگزین شد و نوار نگدارنده کاناپی خلبان نیز تعویض گردید.

همچنین کل هواپیما دوباره سیم کشی شد که شامل تعویض 20 کیلومتر سیم بود. اغلب شیلنگهای هیدرولیک و سیمهای پنوماتیک نیز تعویض شدند که مجموعاً 750 کیلوگرم از وزن هواپیما کم کرد. مجموع اصلاحات نیز 6 هزار ساعت به متوسط عمر عملیاتی 5 هزار ساعت هر جنگنده افزود.

اویونیک

قلب قابلیتهای تهاجمی نابودگر، رادار کنترل آتش چند حالته EL/M-2032 ساخت اِلتا بود که برای لاوی توسعه یافت و سرانجام جایگزین APG-76 فانتوم شد.

این رادار پالس داپلر، قابلیت چشمگیری در رزم هوایی داشت و با تجهیز به پردازنده سیگنال قابل برنامه ریزی، توان شلیک موشک هوا به هوای رادار فعال امرام را میسر کرد.

همچنین میتوانست نسخه های متأخر موشک سایدوایندر را در 6 حالت مختلف هدفگیری و شلیک کند. برد آن علیه اهداف هوایی 150 کیلومتر بود اما توانایی زیادی هم در تهاجم سطحی داشت.

قابلیت اسکن روزنه مصنوعی، امکان نقشه برداری وضوح بالا را فراهم کرد به طوری که خلبان و افسر سلاح میتوانستند اهداف کوچک زمینی و دریایی را نیز روی نمایشگرهای خود دیده و شلیک کنند. این رادار در رزم سطحی حتی بهتر از آسمان عمل کرده و میتوانست هدفی روی دریا از فاصله 160 کیلومتری را بیابد.

سایر تغییرات شامل افزودن سیستمهای ناوبری GPS و اینرسی یکپارچه با حالت نقشه برداری راداری، دسته کنترل هوتاس و نمایشگر هدآپ با زاویه دید وسیع از همان نوع بکار رفته در کرونوس-2000 بود.

همچنین نمایشگر رنگی چندکاره به کابین خلبان و دو نمایشگر نیز به کابین افسر سلاح افزوده شد تا قادر به استفاده از GPS و پایگاه داده MIL-STD-553B برای مدیریت بسته های جدید اویونیک باشند.

نابودگر-2020 به رایانه مأموریتی، کامپیوتر تحلیل داده های هواشناسی، بسته جدید رادیو یو.اچ.اف، سیستم تشخیص دوست از دشمن و سامانه ضبط تصاویر ویدیویی حین پرواز نیز مجهز شد.

همچنین روی ریل های استاندارد موشک سایدوایندر، پاد جنگ الکترونیک EL/L-8222 ساخت اِلتا نصب شد که هم ESM و هم اخلالگر بود. یعنی ابتدا سیگنالهای دشمن را تحلیل کرده و سپس به تبع نوع تهدید، اقدام به پارازیت اندازی میکرد. این پاد روی طیف وسیعی از جنگنده ها قابل نصب بود و با هر دو تهدید هوایی و سطحی مقابله میکرد.

در نقاط مختلف داخل بدنه هواپیما نیز گیرنده های هشدار راداری ALQ-178 ساخت آسلسان ترکیه و لنزهای هشدار تقرب موشک نصب شد که با پرتابگرهای چف و فلر یکپارچه بود و به محض دریافت کوچکترین سیگنال تهدید، به طور خودکار واکنش نشان میداد. این قابلیت علاوه بر افزایش بقای هواپیما در محیطهای خطرناک، حجم کار خلبان را نیز کاهش داد.

کاکپیت ترمیناتور 2020

تسلیحات

سیم کشی های جدید امکان استفاده از پاد هدفگیری لایتنینگ، تسلیحات هدایت شونده مدرن اپتیک و لیزری مثل موشک کروز دور ایستای AGM-142 پاپ.آی، نسخه G موشک ماوریک، بمب گرمایاب GBU-8، بمبهای لیزری GBU-10,12 و قابلیت سرکوب پدافند هوایی از طریق موشک هارم را میسر کرد.

امکان شلیک موشکهای هوا به هوای گرمایاب پیتون 3 و 4 نیز فراهم شد. افزودن پاپ.آی ارتقای مهمی بود که فانتوم را به قابلیت حملات دقیق، بدون ورود به رینگهای پدافندی مجهز کرد.

این موشک ساخت اسرائیل دارای هدایت داخلی (اینرسی یا GPS) بود و در مرحله نهایی از دوربین دماغه برای هدفگیری استفاده میکرد و دقت زیادی داشت. سوخت آن هم جامد بود و دو نوع کلاهک 340 کیلوگرمی شدید الانفجار یا 360 کیلوگرمی سنگر شکن با برد 80 کیلومتر داشت.

این تغییرات، توان تهاجمی نابودگر 2020 را چنان افزایش داد که تبدیل به نوک پیکان تهاجم نیروی هوایی ترکیه شد، F-16 را به حاشیه راند و به پدافند هوایی تبدیل کرد! نابودگر 2020 در سال 2000 وارد خدمت شد و همچنان عملیاتی است تا در نهایت با F-35 جایگزین شود.

از چند سال پیش هم به موشک کروز فوق پیشرفته SOM ساخت ترکیه مجهز شد که 250 کیلومتر بُرد دارد و علاوه بر هدایت اینرسی و GPS، از تصویر حرارتی عوارض زمین برای مسیریابی استفاده میکند و دایره خطایش 5 متر است.

نابودگرها تا دو سال پیش سابقه رزمی نداشتند اما در 2015 برای بمباران مواضع داعش در رقه و پایگاه های پ.ک.ک بکار رفتند.