عربستان و خیال پردازیهای محمد بن سلمان

 

نوشته شده توسط:  فاطمه موسوی زاهد-کارشناسی ارشد روابط بین الملل

 

 

در تاریخ 23 ژانویه 2015 که سلمان بن عبدالعزیز آل سعود به پادشاهی رسید فرصتی خوبی برای پسر پر حاشیه و ماجراجوی وی یعنی محمد بن سلمان بوجود آمد، بن سلمان از بدو ورود به تشکیلات حکومتی و دولتی عربستان، سیاست خارجی جنگ جویانه و پر تنشی را با همسایگان خود در منطقه پر آشوب و متشنج خاورمیانه رقم زد، در مقابل سعی کرد سیاست همسو و هم نظر با قدرت های بزرگ علی الخصوص با آمریکا داشته باشد، و لیکن کشوری می تواند در عرصه ی بین المللی موفق حاضر شود که ابتدا در بعد داخلی – ملی، منطقه ای، مثبت عمل کرده باشد، اما  این در حالی است که بن سلمان  بر اثر تصمیمات و اصلاحات سریع و عجولانه در زمینه اجتماعی، اقتصادی، سیاسی – نظامی اختلافات و تنش هایی در داخل عربستان بوجود آورد و در منطقه هم عملکرد خوبی از خودش بی جا نگذاشته است.

محمد بن سلمان بن عبد العزیز آل سعود (متولد ۳۱ اوت ۱۹۸۵) است او فارغ‌التحصیل رشته حقوق از دانشگاه ملک سعود ریاض است. شاهزاده محمد کار دولتی را از سال ۲۰۰۹ در تشکیلات اداری محلی ریاض آغاز کرد و در سال ۲۰۱۱ بعد از انتصاب ولیعهد جدید و تعیین پدرش به عنوان نایب ولیعهد، او نیز به عنوان مشاور به دولت مرکزی راه یافت. پس از درگذشت نایف بن عبدالعزیز در سال ۲۰۱۲، سلمان بن عبدالعزیز به مقام ولایتعهدی و معاونت نخست وزیری رسید و پسرش محمد نیز مشاور نخست وزیر شد. در عربستان سعودی پادشاه شخصا مقام نخست وزیری را نیز به عهده دارد و ولیعهد همزمان معاون یا نایب اوست. با به قدرت رسیدن سلمان بن عبدالعزیز بعد از مرگ ملک عبدالله در ژانویه ۲۰۱۵، شاهزاده محمد به وزارت دفاع منصوب شده و به عنوان جوان‌ترین وزیر دفاع جهان کار خود را در کابینه مقرن بن عبدالعزیز، معاون نخست وزیر و ولیعهد وقت آغاز کرد.در آوریل ۲۰۱۵ پادشاه سعودی در حالی که تنها چند ماه از به قدرت رسیدنش می گذشت، تصمیم به برکناری مقرن بن عبدالعزیز گرفت و محمد بن نایف را به عنوان ولیعهد جانشین او ساخت. با این جابجایی در سطوح عالی قدرت در ریاض، پست نایب ولیعهد و نایب دوم نخست وزیر به  محمد رسید.

تنش های بیشتر در سوریه و بقیه کشورهای منطقه بهانه ای است برای از رده خارج شدن موضوع قدس در صدر اخبار بین الملل جهان است تا با تحلیل بردن و ضعیف نگه داشتن کشورهای منطقه راه توسعه و پیشرفت اسرائیل و در کنار آن منافع امریکا تامین شود. دنیل شاپیرو، سفیر سابق ایالات متحده در تل‌آویو، انتصاب محمد بن‌سلمان به عنوان ولیعهد عربستان را به حقیقت‌پیوستن رؤیای اسرائیل دانسته بود. از نظر این دیپلمات آمریکایی، بن‌سلمان به وجود منافع و تهدیدات مشترک با اسرائیل قائل است نباید از نقش بازیگران فرامنطقه‌ای از جمله ایالات متحده غافل شد. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، در همان نخستین سفرش به خاورمیانه از امکان ایجاد سطح جدید از همکاری خبر داده بود؛ تقریبا یک ماه بعد از سفر ترامپ به عربستان(21 مه 2017) و بستن قرار داد 500 میلیارد دلاری واشنگتن با ریاض در تاریخ (21 ژوئن 2017) محمد بن نایف از ولیعهدی عربستان برکنار، و به جای آن نایبش محمد بن سلمان  به ولیعهدی رسید.

از زمانی که بن سلمان به عنوان ولیعهد عربستان انتخاب شد اقدامات مختلفی در حوزه های داخلی ، منطقه ای و بین المللی انجام داده است از جمله پروژه های مهم وی چشم انداز سند 2030 است وی قصد دارد تا در این مدت از عربستان به عنوان کشوری سنت گرا و محافظه کار، رانتی و متکی به صادرات نفت و مصرف گرا،  کشوری متجدد و مدرن، صادرات کننده و تولیدکننده تبدیل کنند، بن سلمان برای جامع عمل پوشاندن به این پروژه اصلاحات سریع و پی در پی در حوزه های سیاسی – نظامی، اجتماعی و سیاسی در داخل انجام داد مثلا محدویت که قبلا برای زنان از جمله اجباری عبا  و منع رانندگی و کارهای قضایی برای زنان برداشته شد، یا مثلا در اوایل نوامبر ۲۰۱۷، ۳۰ وزیر و ژنرال، میلیاردر عرب و ۱۱ شاه‌زاده چاق و چله (پولدار) را دستگیر کردند، و تقریباً یک تریلیون دلار دارایی بدست آوردند. این بزرگ‌ترین پاک‌سازی در تاریخ سعودی است. در اصل چشم‌انداز ۲۰۳۰ عربستان سعودی برنامه‌ای برای کاهش وابستگی عربستان سعودی به نفت، تنوع بخشیدن به اقتصاد آن و توسعه بخشهای خدماتی مانند بهداشت، آموزش، زیرساخت، تفریحی و گردشگری است. اهداف عبارتند از تقویت فعالیت های اقتصادی و سرمایه‌گذاری، افزایش تجارت غیرنفتی بین کشورها از طریق کالاها و محصولات مصرفی و افزایش هزینه‌های دولت برای تجهیزات نظامی، تجهیزات تولید و مهمات.

در حوزه منطقه ای اختلافات ریاض و تهران که روز به روز پر تنش تر و متشنج می شود علاوه بر این می توان به شکست های این کشور در عراق و سوریه، افزایش تنش های عربستان با قطر به بهانه روابط با ایران و اخوان المسلمین و حمایت از گروههای تروریستی و گیر افتادن این کشور در باتلاق جنگ یمن اشاره کرد. بن سلمان عقیده دارد برای رسیدن به آرمان ها و آرزوها باید رقیبای اصلی خود در منطقه یعنی ترکیه و ایران را منزوی کرد و در مقابل ریزه کشورهای حایشه جنوب خلیج فارس و برخی کشورهای فقیر در شمال افریقا را به صورتی که ممکن است با سیاست های خود همراه سازد به همین خاطر است که این کشور الان تقریبا نزدیک به یک سال است که کشور کوچک قطر را با همراهی متحدین خود تحت محاصره زمینی، هوایی و دریایی خود در آورده است. جدیدا رسانه های عربستان سعودی اعلام کردند که این کشور قصد دارد با احداث کانال آبی به طول 60 کیلومتر در امتداد مرز خود با قطر، ارتباط زمینی خود با این کشور را به طور کامل قطع کند. به نوشته روزنامه سعودی «سبق»، عربستان سعودی در راستای تنبیه قطر قصد دارد کانال آبی در امتداد مرزهای خود با قطر حفر کرده و این کشور کوچک شبه جزیره‌ای را به جزیره کامل تبدیل کند. این در حالی که در 7 آوریل سخنگوی وزارت خارجه قطر از دریافت دعوت رسمی برای مشارکت دوحه در نشست سران کشورهای عربی در ریاض خبر داد.

بن سلمان در اهداف بلند مدت خود قصد دارد روابط خود را با قدرت های بزرگ گسترش بدهد در حالی که مذاکرات و روابط تجاری  و اقتصادی با کشورهای چون روسیه ، چین، هند و اتحادیه اروپا داشته است اما مواضع و سیاست های این کشور به امریکا و بریتانیا نزدیک تر است در طی سال گذشته معاملات و سرمایه گذاری زیادی با این دو کشور داشته است، مثلا درسفری که محمد بن سلمان به بریتانیا داشته معاملاتی بالغ بر 100 میلیارد دلار با این کشور داشته حتی قصد دارد 5 درصد از سهام شرکت نفتی آرامکو را به یکی از این کشورها بفروشد. به نظر می رسد علت نزدیکی و نسل جدید رهبران نسل سوم و جوان عربستان به امریکا و کشورهای غربی و بخصوص اسرائیل علاوه بر فشار و منزوی کردن ایران در منطقه، می توان به بلندپروازیهای این رهبران که می خواهند عربستان را به کشوری تبدیل کنند تا بتواند نقش هژمون منطقه ای و اسلامی  را در دست خود بگیرد تا از این طریق نقش های منطقه ای و بین المللی خود را بیش از پیش افزایش دهند. بنابراین رهبران این کشور عقیده دارند برای رسیدن به این اهداف باید پروژه 2030 اجرایی شود تا از این طریق پیشرفت های اقتصادی در زمینه های گوناگون را بدست آورد و مقابل خود را از تک محصولی که فقط محدود به صادرات نفت می باشد خلاص کنند، عربستان برای پیاده و عملیات سازی برنامه های پروژه 2030 به فناوری ها و تکنولوژی غرب نیاز دارند، به همین خاطر برای دست یابی به این امکانات و خدمات مجبور به باج دادن به کشورهای غربی و در کنار آن کاهش تنش ها و اختلافات خود با رژیم صهیونیستی است،

عربستان در صدد است تا «معامله قرن» را به هر ترتیبی که شده اجرایی کند؛ به صورتی که به دنبال آن هستند تا تشکیلات خودگردان فلسطین در ازای دریافت سالانه ۱۰ میلیارد دلار طی ۱۰ سال از بیت المقدس چشم‌پوشی کند و مواضع خود را تغییر بدهد. در حقیقت سعودی‌ها به دنبال آن هستند تا تشکیلات خودگردان فلسطین از بیت المقدس صرف‌نظر کند و در قبال آن طی ۱۰ سال ۱۰۰ میلیارد دلار از عربستان سعودی دریافت کنند، در 3 آوریل مصادف با 14 فروردین 97 ولیعهد عربستان در مصاحبه با مجله آمریکایی آتلانتیک رسما موجودیت اسرائیل را به رسمیت شناخت. وی در این مصاحبه با بیان اینکه کشورهای عربی حوزه خلیج فارس به علاوه مصر و اردن منافع مشترک زیادی با رژیم صهیونیستی دارند، گفت از نظر او فلسطینیان و اسرائیل حق دارند که سرزمین خودشان را داشته باشند و در آن زندگی کنند!  این در حالی که در این روزها شاهد حملات رژیم صهیونیستی به ملت مظلوم فلسطین هستیم و عربستان در برابر این حملات سکوت کرده است.

رهبر جوان و ماجراجوی عربستان به نظر می رسد. دارد پای جای کسانی  چون محمدرضا شاه، قذافی، صدام حسین و حسنی مبارک می گذارد که روزی روی کشورهای فرامنطقه ای و مداخله گر سرمایه گذاری می کردند، همه این افراد وقتی که دیگر برای منافع کشورهای فرامنطقه ای کاربردی نداشتند سرنگون یا کشته شدند. ترامپ برای اینکه عربستان را بیشتر بدوشد گفت: که قصد دارد نیروهای خود را از سوریه خارج کنند چون بحران سوریه نزدیک به هفت تریلیون هزینه برای امریکا در پی داشته است اگر عربستان هزینه ماندن ما در سوریه را بپردازد ما می مانیم این در صورتی است که ماندن امریکا در سوریه بیشتر به نفع رژیم صهیونیستی است تا عربستان ولی ریاض است که باید از خون برادرهای عربی خود بگذرد تا امنیت و منافع رژیم صهیونسیتی تضمین شود. همسو بودن بن سلمان با سیاست های دول غرب جز انداختن هیزم های بیشتر در آتش جنگ های روشن و زیر خاکستر خاورمیانه نتیجه ای دیگر در بر نخواهد داشت. کشورهای حوزه یک منطقه امنیتی وابسته به هم دارند که باید  با گفتگو و مذاکره به یک امنیتی دست جمعی برسند.

 

عربستان سعودی و اسرائیل نقش های مهمی در تقویت « کمان ارتجاع و ترور» در خاورمیانه بازی می‌کنند. هردو  تحریک به جنگ می‌کنند، تروریسم را تأمین مالی نموده و تفرقه نژادی و قومی را گسترش می‌دهند که منجر به میلیون‌ها پناهندگان می‌شود.

«محمد بن سلمان شاه‌زاده تاج و تخت دار» عربستان سعودی با نتانیاهو در اسرائیل در جعل ظالمانه ترین تهمت های جنگ‌طلبانه علیه ایران، و برای آماده ساختن جهان جهت حریق بزرگ جهانی رقابت می‌کند.

محمد بن سلمان بطور فعال با ایجاد تقسیمات فرقه ای در لبنان به اسرائیل خدمت می‌کند تا به اسرائیل بهانه ای جهت حمله به حزب الله و میلیون‌ها شهروند لبنانی ارائه دهد. محمد بن سلمان ادعا می‌کند که تنها موشکی که از یمن به  فرودگاه ریاض اصابت کرده، اعلام جنگ کامل توسط تهران بوده است…  تو گویی که محاصره گرسنگی دادن و بمباران روزانه شهرهای یمن توسط سعودی نباید هیچ پاسخی داشته باشد

 

همسویی عربستان و اسرائیل به‌ویژه با محوریت ضدیت با ایران موضوع تازه‌ای نیست و اسنادی که «ویکی‌لیکس» به‌تازگی در این‌باره منتشر کرده، نشان می‌دهد روند نزدیکی تل‌آویو و ریاض به سال‌های میانی دهه 90 برمی‌گردد که عربستان برخی از شرکت‌های مرتبط با اسرائیل را از فهرست تحریم‌های خود خارج کرد. نزدیکی میان اسرائیل و عربستان در سال 2002 و با ارائه طرح صلحی از سوی ریاض قوت گرفت و در سال 2005 نیز با برداشته‌شدن تحریم‌های سطح سه و دو از سوی ریاض، ارسال پالس‌های مثبت به تل‌آویو ادامه یافت. بنا بر گزارش نیویورک‌تایمز، مئیر داگان، رئیس اسبق موساد، در سال 2010 میلادی برای انجام مذاکراتی مخفی درباره برنامه هسته‌ای ایران به عربستان سعودی سفر کرد. در ماه‌های اخیز نیز اعطای حق مالکیت دو جزیره تیران و صنافیر به عربستان باعث می‌شود تا عربستان و مصر به صورت مشترک بر عبور و مرور کشتی‌های اسرائیلی از تنگه تیران نظارت داشته باشند که عملا دریچه‌ای را برای همکاری بیشتر این دو کشور باز می‌کند.

 

 

این کنفرانس درحالی در کویت برگزار شد که مقامات رژیم صهیونیستی فکر می‌ کردند شرایط منطقه‌ای برای نفوذ در کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس مناسب است. اما برگزاری نخستین کنفرانس مقابله با عادی‌سازی روابط و سرمایه گذاری و تحریم رژیم صهیونیستی در میان کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس در کویت تمامی معادلات و توهمات آنان را برهم زد.

 

جنبش انزوا، منع سرمایه‌گذاری و تحریم اسرائیل (BDS)، جنبشی بین المللی است که هدف آن تحت فشار قرار دادن اسرائیل با اهرم‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی برای خاتمه اشغال فلسطین، رفع تبعیض و به رسمیت شناختن حق بازگشت میلیون‎ها آواره فلسطینی است. در چنین فضایی  برگزاری اجلاس کویت که به منزله  کلید خوردن  جنبش تحریم در نسخه عربی آن است بیانگر عمق نفوذ این جنبش در قلمرو حکام عربی است که در اندیشه عادی سازی و گسترش روابط با اسرائیل هستند.

 روزنامه آمریکایی واشنگتن تایمز در 17 ژانویه 2018گزارشی به سفر یک هیأت نظامی عربستان سعودی به فلسطین اشغالی و رایزنی این هیأت با اسرائیلی ها درباره افزایش نفوذ ایران در منطقه پرداخت.

 

یک هفته پس از آن که روزنامه «باسلر زایتونگ» سوئیس گزارشی ویژه درباره همکاری نظامی عربستان و رژیم اسرائیل در زمینه بهبود قدرت دفاعی عربستان منتشر کرد روزنامه واشنگتن تایمز آمریکا در گزارشی فاش کرد که یک هیأت نظامی عربستانی از فلسطین اشغالی دیدار کرد.

در این گزارش فاش شده است که در حال حاضر مسئولان عربستانی تلاش می کنند تا سامانه دفاع موشکی گنبد آهنین و نیز سامانه دفاعی «تروفی» برای حمایت از تانک ها را از اسرائیلی ها بخرند.

سامانه گنبد آهنین

طبق این گزارش، روزنامه یدیعوت آحرونوت به نقل از منابع اطلاعاتی نوشته که محمد بن سلمان دیدارهایی با مقامات اسرائیلی داشته است و این مقامات اسم رمزی «پسر» (الولد/ یِلِد) را برای او انتخاب کرده‌ بودند.

«سمدار بیری» نویسنده این گزارش بدون اشاره به مکانها و زمانها و شمار دیدارهای صورت گرفته در ادامه نوشت: اسرائیل و عربستان دشمنان و دوستان و منافع مشترکی دارند. اما به نظر می‌رسد که محمد بن سلمان همکاری احتمالی‌اش با اسرائیل را فورا علنی نخواهد کرد و تلاش خواهد کرد که این همکاری را محرمانه ادامه دهد.

اما روزنامه هاآرتص نوشت: دیدارهای دوره‌ای سعودی – اسرائیلی، طی دو سال گذشته در شهر «ایلات» در ساحل دریای سرخ برگزار شده است.

روزنامه «جروزالم پست» به قلم «یوشع تایتلباوم» کارشناس امور عربستان در دانشگاه «بار ایلان» نوشت: بن سلمان مهندس شماری از طرح‌ها و پروژه‌هایی است که عربستان و اسرائیل را در خط فکری واحدی قرار می‌دهد و وی به دنبال ایجاد یک جبهه مشترک برای از بین بردن تاثیر ایران در لبنان، عراق و یمن است.

 

سرویس خارجی: عربستان سعودی برای اولین بار حریم هوایی خود را به روی پرواز هواپیماها به مقصد اسرائیل گشود.

روزنامه صهیونیستی «هاآرتص» در این رابطه گزارش داد: عربستان سعودی برای اولین بار اجازه عبور از حریم هوایی خود را به خط پروازی جدید «ایرایندیا» هند به مقصد اسرائیل داده است.منابعی در صنعت هواپیمایی اسرائیل به «هاآرتص» گفتند: عربستان سعودی به این هواپیمایی مجوز داده تا پروازهای مستقیم از «دهلی» به سمت «تل‌آویو» داشته باشد. این نخستین بار است که سعودی‌ها اجازه پروازی به مقصد «تل‌آویو» با عبور از حریم هوایی این کشور را صادر می‌کند.پیشتر، خطوط هوایی صهیونیستی «اِل اَل» از «نتانیاهو» خواسته بود تا مجوز عربستان سعودی برای پرواز از طریق حریم هوایی این کشور و همچنین حریم هوایی یمن برای رسیدن به هند را به دست بیاورد.

حدود ۷۰ سال، حریم هوایی عربستان سعودی نه تنها به روی پروازهای اسرائیلی بلکه به روی تمام پروازها به سمت اراضی اشغالی فلسطین بسته بود. در دهه‌های اخیر تنها دو پرواز مستقیما از عربستان به اسرائیل رفته است: هواپیمای «جرج بوش» رئیس‌جمهور اسبق آمریکا و پس از آن نیز هواپیمای «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور کنونی آمریکا.

هاآرتص صدور ا زمانی که در سال ۱۹۴۸ اسرائیل اعلام موجودیت کرد، عربستان با اعزام سه هزار نیروی نظامی به کشورهای عرب برای جنگ با اسرائیل مشارکت کرد. این شراکت عملی در جنگ ۱۹۶۷ تکرار شد.در جنگ تموز ۱۹۷۳ نیز ارتش سعودی با اعزام نیرو به سوریه و اردن برای یاری‌رسانی به دمشق و امان، قدماً و قلباً در کنار کشورهای عرب ایستاد. بعد از جنگ ۱۹۷۳، عربستان در صدر کشورهایی بود که تحریم نفتی علیه اسرائیل را اعلام کرد.این مجوز را «اولین نشانه علنی گرم شدن روابط میان عربستان و اسرائیل» توصیف کرده است. عربستان، کشوری که «خادم حرمین شریفین» است، با اسرائیل، کشور یهود که فلسطینی‌ها و اعراب و بخشی از جامعه جهانی آن را «اشغالگر اراضی» و به‌ویژه «اشغالگر قدس» قبله نخست مسلمانان و سیاست‌هایش را «عامل رنج ده‌ها ساله فلسطینی‌ها» در این سرزمین دانسته‌اند، هنوز تا به امروز ظاهرا مناسبات رسمی ندارد و در ظاهر اسرائیل را نیز به رسمیت نشناخته است

حکومت عربستان در سال ۱۹۳۲ برپا شد؛ اسرائیل در سال ۱۹۴۸ استقلال یافت؛ عربستان از آغاز تشکیل کشور یهود چنان با آن مخالفت می‌کرد که حتی سفر یک یهودی به مکه و مدینه قابل باور نبود و تا پیش از این ظاهراً تنها مقام‌های آمریکایی که یهودی هستند، به ریاض که جنبه مقدس ندارد، سفر کرده‌اند.

تنها در سال ۱۹۸۲ زمانی که یک کشتی نظامی حامل موشک‌های اسرائیلی در سواحل سعودی دچار حادثه شد، با میانجی‌گری آمریکا، عربستان به اسرائیل اجازه داد که برای چند روز نظامیانی را برای نجات کشتی در ساحل سعودی فرود آورد.

سکوت عربستان در قبال اقدام دونالد تراپ رئیس جمهور آمریکا در به رسمیت شناختن شهر اشغالی قدس به عنوان پایتخت رژیم اسرائیل بود. حتی فاش شد که اقدام ترامپ با چراغ سبز و موافقت سران حکومت سعودی صورت گرفت

سفرهای محرمانه سران حکومت سعودی به فلسطین اشغالی یا سفرهای سرتیپ انور عشقی به تل آویو یا ملاقات های ترکی فیصل رئیس سابق دستگاه اطلاعاتی سعودی با مسئولان رژیم اسرائیل یا حتی دیدار مسئولان سعودی از یک کلیسای یهودی در پاریس، دیگر تعجب آور نیست زیرا “عربستان به بهانه مقابله با ایران به عنوان دشمن مشترک – از مرحله عادی سازی علنی پا را فراتر گذاشته و وارد مرحله ائتلاف راهبردی با رژیم اسرائیل شده است”..