بلک هاوک چینی ،هلیکوپتر ترابری پیشرفته Z-20

نوشته شده توسط :امین کرمی زنجانی

ارتباط آمریکایی

الزامات Z-20 به دهه 1980 بازمی­گردد. زمانی که چین در پی بالگرد ترابری متوسط برای استفاده در مناطق مرتفع کوهستانی بود. همزمان رابطه­اش با غرب نیز گرم شده بود و توانست تجهیزات پیشرفته­ای که در تولیدشان مشکل داشت، مثل هواگردها و فناوری­های دریایی را به­دست آورد.

از این رهگذر، هلیکوپترهای ترابری سبک و سنگین دوفین و سوپر فرلون فرانسه را خرید. بالگرد ترابری متوسط Mil-8 شوروی را نیز داشت که برای پرواز در ارتفاع بلند مناسب نبود. لذا در اواسط دهه 1980 تعداد 24 فروند S-70 (نسخه صادراتی بالگرد مشهور UH-60 بلک­هاک) را از آمریکا خرید و به ترابری در مناطق مرتفع، کوهستان تبت، سین­کیانگ و غیره اختصاص داد.

آمریکا با فروش 100 فروند S-70 موافقت کرده بود و فرانسه هم مشکلی با تولید بالگردهایش در خاک چین نداشت. اما در 1989 که رژیم پکن، دانشجویان طرفدار دموکراسی در میدان صلح آسمانی پکن را به طرز وحشیانه­ای سرکوب کرد، اروپا و آمریکا فروش تجهیزات نظامی به چین را متوقف کردند و پشتیبانی از هلیکوپترهای فروخته شده را قطع نمودند.

لذا برای پُر کردن این خلأ در دهه 1990، بالگرد ترابری متوسط Mil-17 که نسخه پیشرفته Mil-8 بود و برای روسیه نقش بلک­هاک را ایفا می­کرد، خریداری کردند و به ستون فقرات هوانیروز خود تبدیل نمودند. اما عملکرد S-70 در ارتفاع بلند نسبت بدان خیلی بهتر بود!

ناوگان کوچک ولی کارآمد بلک­هاک برای چین آنقدر ارزش داشت که امروز هم عملیاتی است. البته طی 30 سال گذشته 3 فروند نیز به دلایل مختلف از بین رفته اما اکثر ناوگان علیرغم نزدیک شدن به پایان عمرشان، عملیاتی هستند. از آن­ها برای عملیات تهاجمی، ترابری و غیره عمدتاً در مناطق مرتفع استفاده می­شود.

فرآیند توسعه

در پی رشد صنعتی و تبدیل چین به غولی که می­شناسیم، هوانیروز این کشور نیز به صدها و حتی هزاران بالگرد نیاز پیدا کرد. شرکت هاربین از روی دوفین، بالگرد چند منظوره Z-9 را ساخت و بر اساس آن، نسخه تهاجمی WZ-19 را توسعه داد. همچنین حق دریافت بعضی از فناوری­های حساس برای تولید بالگردهای غیر نظامی، حتی در زمان تحریم را حفظ کرده بود و از همان تکنولوژی و دانش فنی در بخش نظامی بهره بُرد.

پکن برای جایگزینی Mil-17، بالگرد جدیدی می­خواست چون سایر هلیکوپترهایش برای ایفای نقش ترابری متوسط، بیش از حد سبک یا سنگین بودند. در واقع بین هلیکوپترهای 7 و 13 تُن، شکاف بزرگی داشت که نیازمند بالگردی در کلاس 10 تُن بود.

لذا مهندسی معکوس S-70 در اواخر دهه 1990 توسط مؤسسه تحقیق و توسعه بالگرد چین و شرکت هاربین آغاز شد ولی توجه به نسخه­های تهاجمی و بروز مشکلات فنی باعث تأخیر پروژه شد. مخصوصاً تولید موتور مناسب و مجموعه انتقال قدرت فراتر از توان بومی پکن بود. بهرحال برای توسعه آن نیز همان مسیر Z-18 طی شد.

چین در دهه 1970 سوپر فرلون را خرید که بعداً توسط شرکت چنگدو به بالگرد جستجو، نجات و ترابری دریایی Z-8 تبدیل شد. سال­ها استفاده، نقطه ضعف­هایش را پدیدار کرد تا چند سال پیش که نسخه کاملاً اصلاح شده Z-18 برای ترابری سنگین ساخته شد. این بالگرد نیز اخیراً عملیاتی شده و همراه Z-20 ستون فقرات ترابری بالگردی چین طی دهه آینده است.

بالگرد Z-20 شباهت چشمگیری به بلک­هاوک دارد!

شاهین شرقی

نخستین بار 23 دسامبر 2013 پرواز پیش­نمونه­های Z-20 در فرودگاهی ناشناس در شمال شرق چین ثبت شد. چند روز بعد نیز سخنگوی وزارت دفاع، توسعه آن را علنی کرد و تصریح نمود که برای نیازهای نظامی، توسعه اقتصادی و کمک­های انسان دوستانه در فجایع طبیعی است. نخستین نمایش عمومی نیز نمایشگاه ژوهای 2016 بود.

ظاهر آن شباهت زیادی به بلک­هاک دارد اما لزوماً بدین معنا نیست که کپی S-70 باشد. چون دماغه کوتاه­تری دارد، پیکربندی دُم تغییر کرده و مهمتر از همه چرخانه اصلی است که به جای 4 تیغه، 5 تیغه دارد.

تیغه اضافی، Z-20 را قادر می­سازد که بهتر از S-70 عمل کند و بُرد، ظرفیت بار و مداومت پرواز بیشتری داشته باشد. کما اینکه نسبت به سلفش کابین بزرگتری دارد، پیکربندی تیرک و سکان دُم آن متفاوت است، ارابه فرودش فرق دارد و از سیستم پرواز با سیم استفاده می­کند.

مجموع بار داخلی و خارجی نیز 5 تُن است که می­تواند شامل 5/1 تُن بار داخلی (12 تا 15 سرباز مجهز) باشد در حالی­که ظرفیت همتای آمریکایی 11 نفر است. بار خارجی نیز می­تواند وسایل نقلیه، تجهیزات توپخانه یا لانچر موشک­های ضد تانک و هوا به هوا باشد.

قابلیت مهم Z-20 بسان بلک­هاک، پرواز در ارتفاع بلند است. اخیراً نیز پیش­نمونه­ها به تبت انتقال یافته تا پرواز در ارتفاع 4 هزار متری را تمرین کنند. جایی که هوا غلظت کمتری دارد و موتورهای احتراقی، کارایی کمتری دارند.

مهمترین بخش توسعه Z-20 نیز پیشرانه است و تصور می­شود از دو پیشرانه توربوشفت بومی WZ-10 با رانش 2145 اسب بخار استفاده می­کند که حداکثر سرعت 360 و پیمایش پایدار 290 کیلومتر بر ساعت ایجاد کرده و برد را به 460 کیلومتر می­رساند. در حالی­که پیشرانه جدید T700-701D که برای بلک­هاک ساخته شده 2011 اسب بخار نیرو دارد.

Z-20 از چند تکنولوژی پیشرفته نیز برای کاهش صدا استفاده می­کند و در نتیجه پنهانکاری بیشتری دارد. لذا می­تواند هلی­برن نیروهای ویژه را در ارتفاع پست انجام دهد.

از سایر تجهیزاتش نیز می­توان به آنتن­های VHF/UHF، گیرنده Beidou (نسخه چینی GPS) و گیرنده­های هشدار تقرب موشک اشاره کرد. یک ماجول اپتیک با دوربین تلویزیونی و گرمایاب نیز در دماغه نصب شده است.

برخی از تفاوت­های Z-20 و S-70 مشخص است. دماغه کوتاه­تر، سقف بالگرد، تعداد ملخ­ها، تیرک دُم، ارابه فرود و سکان دُم تفاوت دارند.

توسعه نسخه دریاپایه و استیلث

Z-20 عمدتاً در نقش ترابری هوانیروز استفاده خواهد شد اما نسخه دریایی نیز در حال توسعه است که می­تواند نقش رادار هشدار زودهنگام، سوخترسان و ضد زیردریایی را ایفا کند و نیروی دریایی را صاحب بالگرد چند منظوره خواهد کرد.

اندازه­اش امکان می­دهد که در تمام ناوهای چین قابل استفاده باشد و در عین حال به اندازه­ای کافی برای نصب مجموعه­ای کامل از تجهیزات ضد زیردریایی بزرگ است. در حالی­که چنین قابلیتی در هلیکوپترهای قبلی نیروی دریایی مثل Z-9 و کاموف28 وجود نداشت.

همچنین توجه داشته باشید که قسمت دُم جدا شده نسخه استیلث بلک­هاک (به­کار رفته برای قتل بن­لادن) نیز توسط پاکستان به چین تحویل شد. لذا بررسی آن می­تواند برای توسعه نسخه استیلث Z-20 مؤثر باشد. البته بدیهی است که بررسی دُم بالگرد استیلث و اجرای چنین پروژه بلند پروازانه­ای، دو چیز کاملاً متفاوت است.

اما چین به شدت علاقمند به فناوری استیلث است و در سال­های اخیر نشان داده که درک درستی از آن دارد. لذا دستکم تلاش پکن برای توسعه بالگرد استیلث قطعی است. حتی اگر چنین تلاشی منجر به بالگرد نیمه استیلث هم شود، دستاورد چشمگیری برای پکن است.

بنیان آینده ترابری متوسط هوانیروز چین، پشرفته­ترین بالگرد ترابری شرقی!

آینده

اکنون Z-20 در مرحله توسعه نهایی است و به توانایی کامل عملیاتی نزدیک شده. پس از تولید به تعداد کافی نیز جایگزین Mil-17 و چند بالگرد دیگر خواهد شد و می­تواند اغلب وظایفشان را به همان شیوه­ای که آمریکا از بلک­هاک استفاده می­کند، انجام دهد.

هوانیروز چین در حال تبدیل شدن به قدرت بالگردی در سطح جهان است و هلیکوپترهای تهاجمی بسیار پیشرفته­ای مثل WZ-10 و WZ-19 دارد. تنها مشکلش فقدان بالگردهای ترابری متوسط و سنگین پیشرفته بود که توانایی­اش برای حمل نیروی مهاجم و اجرای مأموریت پشتیبانی را مختل می­کرد. اما با ورود به خدمت Z-20 و Z-18 اوضاع کاملاً تغییر خواهد داد.

البته لازم به اشاره است در حالی­که چین آماده می­شود آن­ها را عملیاتی کند، ارتش آمریکا می­خواهد بلک­هاک را با تیلت روتور V-280 جایگزین سازد!