بررسی موشکافانه و جامع تانک تی 90

 

ابتدا به امر مقاله جاری  تی 90 ای را شرح  و پس از پایان شرح تی 90 ای , دیگر نسخه ها را معرفی میشود و البته به دلیل طولانی نشدن و تکراری نشدن مباحث, سعی شده که بیشتر تفاوت نسخه های دیگر را با تی 90 ای بیان شود.(برخی نکات در عکس ها ذکر شده است).

 

تی 90 همچون دیگر تانکهای روسی دارای 3 خدمه که شامل توپچی ، فرمانده ، راننده است. در تی 90ای خدمه گلوله گذار به دلیل وجود سیستم گلوله گذاری خودکار حذف شده است. در تی 90 راننده در قسمت جلو شاسی قرار میگیرد که بالای سر خود دارای دریچه است (این دریچه محل ورود و خروج راننده است ) و همچنین دارای پیرسکوپ رو به جلو است که دارای چشمی حرارتی TVN-5 است.

راننده و توپچی در برجک قرار دارند که راننده در سمت راست و توپچی در سمت چپ برجک مستقر میشود. در بالای سر توپچی دریچه ورود خروج قرار دارد. در نسخه تی 90 ای که این نسخه در سال 2003~2004 به ارتش روسیه ارائه شد ، سیستم کنترل اتش توپچی 1A43 است.

این مجموعه شامل سایت 1G46 و مسافت یاب لیزری با برد 8000 کیلومتر میشود، علاوه بر مسافت یابی توانایی شلیک موشک های توپ پرتاب هدایت لیزری را نیز در اختیار تانک قرار میدهد.

همچنین دارای سایت دید در شب TO1-KO1  است که 1200 تا 1500متر برد دارد. البته بعدها بر روی تی 90 ای سایت دید حرارتی Catherine-FC نیز برای ان نصب شد که پیشرفته تر و برد بیشتری نیز دارد.

همچنین شامل تثبیت کننده 2E42-4 دو محوره برای شلیک در زمان حرکت است. علاوه بر ان دارای کامپیوتر دیجیتال بالستیک اتش 1V528 است که بادسنج DVE-BS دارد که میتواند با مشخص کردن هدف توسط توپچی توپ را در حالت دقیقتری برای شلیک قرار دهد.

این تانک توانایی کشف تانک دشمن تا برد 5000 کیلومتر دارد  و میتواند با اهداف متحرک تا بیشترین سرعت 35 کیلومتر بر ساعت درگیر شود. برد موثر درگیری برای این تانک 2500 کیلومتر است، در شب نیز همانطور که گفته شد 1،2 تا 1،5 هزار متر برد دارد.با سایت حرارتی Catherine-FC, این برد به 2500 متر نیز میرسد.

فرمانده نیز در بالای سر خود دارای دریچه ای برای ورود به تانک است. فرمانده دارای مجموعه نظارت و هدفگیری PNK-4S که شامل سیستم TKN-4Sمیشود.

.PNK-4s Another name, the so-called work index, is also T01-K04

سیستم TKN-4S شامل پنلی میشود که برای کنترل گیری اجرای اتش توسط خود فرمانده است و توانایی بیشترین برد کشف هدف تا 4000 متر [به گفته خود روسها]در روز و 700 متر در شب دارد. برای مثال اگر فرمانده هدف مهمتری را مشاهده کرد میتواند کنترل برجک و توپ را خود به اختیار بگیرد و با هدف درگیر شود، البته سیستم های فرمانده برای درگیری به خوبی سیستم های توپچی عمل نمیکنند.در نتیجه میتوان گفت که تی 90 ای دارای قابلیت شکارچی و قاتل است، البته نه به خوبی تانک های مدرن غربی و شرقی تازه ساخت. این سیستم بر روی حلقه دریچه خروجی قسمت فرمانده برجک نصب شده و در نتیجه توانایی چرخش به اطراف را دارد( البته با محدودیت).

تی 90 ای ولادیمیر از توپ بدون خان 125 میلیمتری با نام 2A46M-5 استفاده میکند. این توپ سری اخر خانواده توپ های 2ای46 است. این توپ میتواند گلوله 3BM46 که با نام  3BM48 Sevintes نیز شناخته میشود و همچنین گلوله 3BM44M “Lekalo” را شلیک کند البته مهمات پرنفوذتری همچون 3BM59 Sevintes 1 و 3BM60 Sevints 2 نیز میتواند شلیک کند.

گلوله 3BM46 ضدزره حاوی هسته اورانیوم ضعیف شده است و در فاصلحه 2000 متر میتواند حدود 640 میلیمتر نفوذ کند.

گلوله 3BM44M “Lekalo” دارای هسته تنگستن است و در فاصله 2000 متری حدود 660 م م نفوذ میکند.

گلوله 3BM59 دارای هسته تنگستنی است که در فاصله 2000 متری حدود 700م م  نفوذ میکند.

گلوله 3BM60 ساختاری مشابه گلوله قبل دارد اما جنس هسته این گلوله اروانیومی است و در فاصله 2000 متری حدود 800 م م  نفوذ دارد. تمام اعداد ذکر شده بالا با زاویه 0 درجه در مقیاس RHA بوده و تماما گلوله ضد زره انرزی جنبشی محسوب میشوند. نکته دیگر قابل ذکر این است که دو گلوله اخر به دلایلی (قیمت.تعداد کم…) کمتر مورد استفاده قرار میگیرند و به همین دلیل تانک های روسیه دو گلوله اول را در اکثر مواقع حمل میکنند. در منابع و عکس ها نیز به سختی میتوان این دو گلوله را یافت.

تی 90 ای توانایی شلیک موشک های توپ پرتاب همچون  Invar-m وInvar وRefleksرا دارد. این موشک ها پس از شلیک از توپ قابل هدایت هستند و میتوانند اهداف متحرک را در فواصل دور با احتمال اصابت بیشتر نسبت به گلوله های معمولی مورد اصابت قرار دهند. این موشک های دارای روش هدایت پرتو سوار لیزری هستند و خرج پرتاب انها پیستونی است.

Refleks داری برد 4000 متر است و این مسافت را طی زمان 14/5 ثانیه طی میکند و دارای نفوذ 650 تا 700 میلیمتر است.

موشک Invar دارای برد 5000 متر است و این مسافت را طی زمان 17 ثانیه طی میکند و دارای نفوذ 700 تا 750 میلیمتر است.

موشک Invar-m دارای برد 5000 متر است و این مسافت را طی زمان 17 ثانیع طی میکند و داری نفوذ 800 تا 900 میلیمتر است.

این موشک ها دارای کمینه برد شلیک 75 متر هستند. محاسبه اعداد نفوذ ذکر شده این موشک ها با محاسبه توان نفوذ گلوله های انرزی جنبشی متفاوت است.

همچین توانایی شلیک مهمات مجهز به سر جنگی خرج گود مانند 3BK-29 و 3BK-29M را دارد که به ترتیب دارای نفوذ 650 و 800 م م است. این گلوله ها به سرعت حدودی 900 متر برثانیه پس از شلیک میرسند.البته این توپ توانایی شلیک طیف وسیعی از مهمات روسی را دارد و ما فقط چند نمونه از هرنوع را برای شما معرفی کردیم و همچنین این گلوله های با نام های دیگر نیز شناخته میشود و اکثرا دو اسم دارداز هر نوع.

علاوه بر اینها روس ها گلوله های شدید الانفجار ترکش شونده [FRAG] نیز همچون 3OF26 دارند که حدود 850 متر بر ثانیه پس از شلیک سرعت دارد و دارای برد تقریبی 4000 متر است.

همان طور که قبلا گفتیم توپ 2a46m-5 نمونه جدیدتری از خانواده توپ های 2ای46 است. دقت این توپ در حالت حرکت نسبت به توپ 2ای46ام (نسخه ای که روی تی 72 نصب شد) حدود 1/7 بیشتر است که تغییرات جزئی در طراحی توپ و مثل قسمت لوله را به همراه داشت و علاوه بر ان میزان زاویه گیری گلوله یا انحراف گلوله پس از شلیک به سمت هدف تا حدود 15 تا 20 درصد کاهش یافت. البته وزن توپ نیز حدود 100 کیلوگرم یعنی از 2400 کیلو به 2500 کیلو افزایش پیدا کرد.این توپ روی تانک های تی 72بی2 و تی 72بی3… و تی 90 ای همچنین تی 90 اس ام نصب شده است.برای لود یا همان بارگذاری مهمات در این توپ کلا توپ های 2ای46 تانک دارای بارگذاری خودکار است که البته باعث حذف خدمه گلوله گذار میشود.مهمات در یک فضایی به صورت خشاب حلقه ای قرار گرفته اند که گلوله در طبقه اول یا پایین و خرج پرتاب گلوله در طبقه دوم یا بالا مستقر شده اند که کل این تجملات در زیر برجک است .این سیستم بارگذاری چرخ فلکی است و برای شلیک, بارگذار ابتدا گلوله را وارد توپ و سپس خرج پرتاب را در پشت ان قرار میدهد. خشاب حلقه ای 22 گلوله را حامل می شود اما تانک کلا 43 گلوله را حمل میکند که اگر تعداد مهمات خشاب را کم کنیم باقی مانده گلوله ها در برجک و بدنه ذخیره میشود. بارگذار حدود 8 گلوله بر یک دقیقه لود یا بارگذاری می کند. یک نکته ای که باید اضافه کنم این است که این نوع بارگذاری, بارگذارخودکار مهمات را تنها در یک زاویه خاص وارد لوله توپ میکند.(یک مشکل این بارگذاری همین است. یعنی محدودیت زاویه برای گلوله گذاری در توپ).

این تانک دارای سایت PZU-7 برای درگیری با اهداف هوایی است که فرمانده با ان می تواند از درون تانک مسلسل 12/7 میلیمتری را کنترل نماید و با اهداف هوایی درگیر شود.این سایت دارای گستره دید 10- و 85+ درجه در راستای عمودی و 50 درجه در راستای افقی است(در حالت ساکن).

مسلسل سنگین کورد به عنوان مسلسل کالیبر 12/7میلیمتری بر روی تی 90 نصب میشود که با گلوله 12/7*108 م م کار میکند و دارای نزخ اتش 650 تا 750 گلوله بر دقیقه است و 300 گلوله از این مسلسل حمل میشود این مسلسل در تی 90 قابلیت ریموت بودن دارد. یعنی فرمانده میتواند از درون تانک مسلسل را کنترل کند. در واقع علاوه بر اینکه با سایت PZU-7 کنترل میشود, بلکه فرمانده میتواند به کمک TKN-4S نیز از درون تانک این مسلسل را هدایت کند. البته مسلسل NSV نیز در این تانک قابل نصب است و از گلوله های مشابه استفاده میکند. همچنین تانک دارای یک مسلسل متوسط PKT است که با گلوله 7/62*54 کار میکند و این مسلسل در قسمت جلو برجک و هم محور با توپ اصلی نصب است و تحت فرمانده تانک است. کلا تی 90 حدود 2000 گلوله از این مسلسل را میتواند حمل کند.

زره اصلی تی 90 شامل بخش الیازی فولاد و کامپوزیت است . زره اصلی در ابتدا یک لایه فولاد نورد تشکیل شده و سپس در قسمت جلو شاسی و جلوی کمی به سمت اطراف برجک لایه کامپوزیت قرار گرفته است. زره کامپوزیتی به دلیل اینکه میتواند همان مقاومت الیاز فولاد را با وزن کمتر ارائه دهد امروزه بسیار مورد توجه قرار میگیرد. کامپوزیت تی 90 شامل ترکیبات مختلف است که به صورت لایه بندی کنار هم قرار گرفته اند. به دلیل هزینه بالای کامپوزیت , زره اصلی تی 90 در اطراف تانک از جنس الیاز فولاد است اما تی 90 از زره واکنشی کنتاکت 5 نیز استفاده میکند تا بتواند ضعف مقاومت زره اصلی خود را جبران کند. زره واکنشی کنتاکت 5 برای اولین بار بر روی تی 80 نصب شد و تی 90 نیز از این نوع زره استفاده میکند اما اندازه بلوک ها و همچنین زاویه قرار گیری کنتاکت 5 در این دو تانک کمی متفاوت است البته تفاوتی در میزان مقاومت نیست.

کنتاکت 5 شامل یک بسته از جنس فولاد است که درون ان از صفحات انفجاری پر شده است و دلیل اینکه صفحات منفجره در بین دو صفحه فولادی هستند این است که در برابر گلوله هایی با کالیبر 20 و 30 میلیمتر منفجر یا بهتر بگوییم که فعال نشوند. روش کار کنتاکت 5 به این صورت است که زمان برخورد مهمات انرزی جنبشی با نفوذ بالا و یا جت خرج گود(خرج گود در کلاهک موشک ها و راکت های ضد زره وجود دارد) به کنتاکت 5 محتوای درون ان که شامل صفحات انفجاری با نام 4S22 است منفجر میشوند. هرکدام از این صفحات حاوی 85% ماده انفجاری RDX و 15% ماده تثبیت کننده است که باعث میشود علاوه بر قدرت انفجاری بالا, بلکه استقامت بیشتری در برابر ضربات و فشار مهمات دشمن داشته باشد.همچنین روی این صفحات 4S22, صفحه فولادی با حدود 15 میلیمتر ضخامت وجود دارد و از سختی بالایی برخوردار است.این صفحه فولادی همراه با انفجار صفحات 4S22 باعث عقب رانی/انحراف/ تغییر در شکل پرتابه دشمن و اثراتی از این قبیل میشود که در نفوذ پرتابه دشمن تاثیر منفی میگذارد. در بین بلوک های کنتاکت 5 بین دو کنتاکت 5 یکسری فولاد با ضخامت 20 میلیمتر وجود دارد تا در صورت فعال شدن یکی از انها کنتاکت5 کنار ان فعال نشود. این قضیه عمدتا در قسمت جلوی شاسی است.

هر بلوک از کنتاکت 5 درون خود چند صفحه انفجاری دارد که مجموع قدرت انفجار انها حدود 2/6 تا 2/9 کیلو TNT است, یعنی تنها یک کنتاکت 5 قدرت انفجاری معادل 2/6 تا 2/9 کیلو TNT دارد. کنتاکت 5 زرهی مازولار است که پس از انفجار و فعال شدن ان میتوان به راحتی زرهی دیگر را جایگزین ان در ان قسمت کرد. البته در کنتاکت 5 صفحات انفجاری 4S23 نیز میتوانند قرار گیرند.این صفحات جدیدتر بوده و نسبت به 4S22 کیفیت و کارایی بهتری دارند. همچنین کنتاکت 5 در زاویه 68 درجه روی تی 90 نصب میشود . کنتاکت 5 قسمت جلو برجککمی به سمت اطراف و قسمت جلو شاسی و بخش هایی از کنار شاسی را می پوشاند و همچنین در بالای برجک بخش های مرکزی نیز زره واکنشی وجود دارد. زره واکنشی کنتاکت 5 کاملا مازولار بوده و قابل تعویض است.کنتاکت 5 در برابر پرتابه های انرزی جنبشی کالیبر بالامثل گلوله توپ اصلی تانک مقاومت 250 میلیمتر در مقیاس فولاد نورد/ RHA و در برابر پرتابه های شیمیایی پرتابه هایی که دارای خرج گود هستند مانند ار پی جی و یا موشک هایی مانند تاو و کورنت وبرخی مهمات تانک و…… در مقیاس فولاد نورد/RHA مقاومت حدود 600 میلیمتر دارد.به طور کل شاسی تی 90 ای در برابر پرتابه های انرزی چنبشی از قسمت جلو به کمک کنتاکت 5 حدود 710 تا 700 میلیمتر و در قسمت برجک در برابر پرتابه انرزی جنبشی حدود 920 میلیمتر است.در مورد مقاومت در برابر پرتابه های شیمیایی یا خرج گود تی 90 ای در ناحیه برجک دارای مقاومت 1350 میلیمتر و در قسمت شاسی دارای مقاومت 1100 میلیمتر است است. چنانچه مقاومت کنتاکت 5 را از اعداد ذکر شده کم کنیم مقاومت زره اصلی به دست می اید. نکته ای که باید ذکر کرد این است که اعداد گفته شده به صورتی حدودی یا تقریبی بوده و ممکن است اعداد واقعی کمی بالا پایین داشته باشد. البته اعداد ذکر شده به واقعیت نزدیک هستند.

تی 90 ای دارای سیستم اشتورا-1 است که این سیستم برای مقابله نرم(Soft-Kill) و به زبان ساده تر اختلال بر روی موشک های هدایت لیزری ساخته شده که شامل بخش های مختلف همچون اخلاگرها (دو دستگاه OHTSU-1-7) و نارنجک های دودزا (به تعداد 12 عدد) و سنسور هایTShU-1 تشخیص لیزر( با پوشش 360 درجه تانک) می شود.

عملکرد سیستم به روش هدایت موشک ضد زرهی است که به ان هجوم می اورد بستگی دارد. موشکی که شلیک میشود در پشت خود دارای چراخ فروسرخ است که باعث میشود موشک مورد تعقیب لانچر قرار گیرد و لانچر از مکان و مسیر موشک اگاه شود و دست به اصلاح مسیر حرکت موشک بزند. حالا در صورت کشف قفل لیزر((موشک باید هدایت لیزری باشد تا سنسور ها بتوانند لیزر را تشخیص دهند, در واقع سنسورها تنها متوجه موشک های هدایت لیزری میشوند )) بر روی تانک توسط سنسور ها, سیستم به صورت خودکار دست به روشن کردن اخلالگر ها میزند. اخلالگر های سیستم با انتشار پرتو هایی فروسرخ سعی در گیج کردن اپراتور لانچر میشود و باعث میشود که سیستم لانچر تمرکز خود را برای تعقیب موشک از دست دهد و در نتیجه موشک ضدزره خطا میرود یعنی موشک نمیتواند امواج فروسرخ ارسالی پست موشک را از امواج ارسالی اشتورا تشخیص دهد. اخلالگرهای فروسرخ توسط خود خدمه نیز میتوانند روشن شوند اما این اخلالگر های سیستم دائم روشن نمی مانند.پرتوهایی اخلالگرهای اشتورا بر روی موشک های هدایت فروسرخ و هدایت لیزری نیمه فعال اثر میگذارد.اشتورا شامل عمل نارنجک های دودزا نیز میشود که سنسور ها در صورت تشخیص قفل لیزر لانچر ها دست به پرتاب نارنجک دودزا میزنند که با منفجر شدن نارنجک پرده ای از دود ایجاد می شود که پرتو لیزر نمیتواند از توده دود عبور کرده و در نتیجه موشک پس از عبور از توده دود دیگر هدایتی ندارد(نارنجک های دودزا به دستور خود خدمه نیز میتوانند شلیک شوند).لازم به ذکر است که این سیستم دارای پنل کنترل در داخل تانک است و همچنین  سنسورها تانک را به صورت 360 درجه پوشش میدهند اما اخلالگر های فروسرخ 90 درجه قسمت جلو از اطراف و -5 تا +25 درجه به سمت پایین و بالا را تحت پوشش امواج فروسرخ خود قرار میدهند.اگرچه اخلالگرهای فروسرخ میتوانند به روی تمام موشک های فروسرخ اثر بگذارند اما مشکل اینجاست که سنسور های اشتورا تنها برخی از موشک های فروسرخ که بر روی هدف قفل لیزری میکنند را کشف میکند. همچنین اخلاگر های فروسرخ در هنگام روز در موشک های هدایت پرتوسوار لیزری نمیتوانند ایجاد اخلال کنند.

تی 90 ولادیمیر(تی 90 ای) میتواند به تهویه مطبوع نیز مجهز شود که در تصویر زیر مشخص است. علاوه بر ان دارای فیلتری برای مقابله با تهدیدات ش م ر (شیمیایی/میکروبی/رادیواکتیو)است.

تی 90 ولادیمیر از موتور دیزل V-92S2 استفاده میکند. این موتور دارای وزن یک تن است و شامل 12 سیلندر است و همچنین دارای ابعاد 1480 طول/890 ارتفاع/900 عرض در واحد میلیمتر بوده. مصرف سوخت این موتور 156 گرم بر اسب بخار در هر ساعت بوده و موتور نیز قدرتی معادل 1000 اسب بخار تولید میکند. این موتور با چند نوع سوخت (بنزین / گازویل و…..)کار میکند و اگزوز توربو شارزر نیز دارد . با توجه به به وزن 46/5 تنی ولادیمیر و قدرت موتور ان این تانک باید رانش به وزن حدود 20/4 اسب بخار بر تن داشته باشد. گیربکس تانک 7 سرعته است که برای حرکت رو به جلو 5 دنده و برای حرکت رو به عقب 2 دنده دارد که دنده ها نیز اتوماتیک هستند. بیشترین سرعت این نسخه 65 کیلومتر بر ساعت در جاده است.

تی 90 میتواند 1200 لیتر سوخت حمل کند. لازم به ذکر است که بیشترین برد این تانک 550 کیلومتر و با احتساب توان حمل مخازن 200 لیتری سوخت در پشت خود میتواند به برد 700 کیلومتر برسد.

تی 90 ای (ولادیمیر)با لوله تنفس میتواند تا ارتفاع 5 متری در اب برود(دیگر نسخه های نیز این توانایی را دارند). این لوله تنفس برای هواکشیدن موتور و خدمه است.

متن هایی که در بالا ارائه شد بیشتر مربوط به نسخه تی 90 ولادیمیر(A) بوده است. از این رو ما برای معرفی دیگر نسخه ها سعی میکنم اطلاعات را به صورت مختصر و تفاوت ها را بیان کنیم.

تی 72 بی یو (بعدا تی 90 نامگذاری شد): این تانک همان طور که قبلا اشاره کردیم قرار بود با نام تی 72 بی بهبود یافته وارد خدمت شود اما به دلیل عملکرد ضعیف تی 72 ……….. روسها تصمیم گرفتند این تانک را تی 90 بنامند. این تانک در جنگ دوم چچن حظور داشت.این تانک از توپ 2a46m استفاده میکند و دارای بارگذاری چرخ فلکی همچون تی 72 بی است که کلا 43 گلوله حمل میکند. همچنین دارای موتور دیزل V84-MS که 12 سیلندر دارد استفاده  میکند. این موتور قدرتی معادل 840 اسب بخار تولید میکند که البته در ازای این قدرت به مقدار 182 گرم سوخت برای هر اسب بخار در یک ساعت مصرف میکند. با توجه به وزن 46 تنی این تانک میتوان گفت که رانش به وزن این نسخه حدود 18/2اسب بخار بر تن  است. برجک این تانک از روش ریخته گری (قالب گیری) به دست امده و از زره واکنشی کنتاکت 5 استفاده میکند. این زره واکنشی مازولار است والبته در قسمت جلو برجک و شاسی و قسمت هایی از کنار شاسی را پوشانده است. این تانک از سایت 1G45T استفاده میکند.

تی 90 کا: این تانک نسخه فرماندهی تی 90 (تی 72 بی یو) است. نسخه های فرماندهی دارای سیستم های ارتباطی و ناوبری اضافی نسبت به نسخه اصلی هستند. در این تانک نیز سیستم ارتباطی R-163-50K و سیستم ناوبری TNA-4-3 بکار رفته است.

تی 90 ای کا : این تانک نسخه فرمانده تی 90 ای است.

تی 90 اس: این تانک نسخه صادراتی تی 90 ای است که گاهی اوقات به ان تی 90 سی نیز میگویند. این تانک از سیستم کنترل اتش 1A43استفاده میکند. این سیستم برای توپچی تانک است. فرمانده نیز از سیستم PNK-4S استفاده میکند. همچنین تانک دارای کامپیوتر بالستیک 1V528 و تثبیت کننده 2E42-4 و باد سنج DVE-BS است.سیستم 1A43 شامل سایت روزانه 1G46 و تصویر بردار حرارتی (در شب بکار میرود) ESSA است.فرمانده نیز دارای مجموعه نظارت و هدفگیری PNK-4S و سیستم دید روزانه و شبانه TKN-4S است(مشابه تی 90 ای).راننده نیز دارای چشمی شبانه TVN-5 است.این تانک نیز از موتور V84MS استفاده میکند که 840 اسب بخار قدرت دارد.این تانک حدود 1600لیتر سوخت حمل میکند.این تانک گاهی با برجک ریخته گری و گاهی با برجک جوشکاری شده صادر شده است.همچنین از توپ 2A46M بدون خان با بارگذاری چرخ فلکی همچون ولادیمیر استفاده میکند که کلا 42 گلوله را حمل میکند و از این تعداد 22 گلوله درون خشاب چرخ فلکی جا دارند. البته صحبت هایی از نصب توپ 2A46M-1 و 2A46M-2 نیز در میان است. زره این تانک نیز همچون ولادیمیر بوده و از همان زره واکنشی کنتاکت 5 استفاده میکند وسطح حفاظت ان مشابه تی 90 ای در خدمت ارتش روسیه است. علاوه بر ان دارای سیستم اشتورا-1 نیز است اما اخلاگر فروسرخ در صورت سفارش برای ان نصب میشوند.

تی 90 اس کا: نسخه فرماندهی تی 90 اس که دارای سیستم های ارتباطی و رادیویی اضافی است. همچنین دارای سیستم انفجاری دینامیکی Ainet برای مقابله با تهدیدات مهمات انفجار قوی ترکش شونده است.

تی 90 اس BHISHMA: این نسخه نمونه ای است که در هند به تولید رسیده است. به این نسخه تی 90 ام هند نیز میگویند.این تانک دارای برجکی جوشکاری شده است و همچنین فاقد سیستم اشتوار-1 است. این نسخه به توپ 2a46m-5 مجهز شد. همچنین سیستم حفاظت فعال سوئدی LEDS-150  نیز قابل نصب شدن بر روی ان است. این سیستم توانایی بیشتری در کشف تهدیدات دارد و از قابلیت بیشتری برای مقابله با تهدیدات نسبت به اشتورا برخوردار است. تانک همچنان از زره واکنشی کنتاکت 5 استفاده میکند علاوه بر ان زره کامپوزیتی Kanchan (تولیدی در هند که مشابه زره کامپوزیتی چابهام است) نیز بر روی این این تانک قرار میگیر(در قسمت جلو برجک مکانی است که میتوان این زره کامپوزیتی را برای مقاومت  بیشتر قرار داد) در نتیجه میتوان گفته که این تانک از نظر حفاظت کمی بهتر از تی 90 ای و اس است. همچنین توپچی دارای سایت دید حرارتی Catherine-FC ساخت کمپانی تالس فرانسه است برد بیشتری نسبت به سایت حرارتی تی 90 ای دارد. علاوه بر ان سایت Matis-STD فرمانده نیز در ان نصب شده. همچنین دارای سیستم ارتباط رادیویی RPZ-86M نیز است. نکاتی که در بالا ذکر شد به صورت عمده تفاوت های این تانک با تی 90 اس بود.

تی 90 اس ام تاگیل: تی 90 اس مدرنیزه شده .ارتقاعات گسترده ای در زمینه سیستم های اتش و نظارتی و حفاظت داشته است.

این تانک دارای سیستم کنترل اتش Kalina است که شامل سایت اتش چندکاره توپچیSOSNA-U و سایت پانورمای Falcon فرمانده و سایت هم راستا برای تطبیق زوایای دید و زوایای هدف گیری برای افزایش دقت و همچنین دارای کامپیوتر بالستیک دیجیتال 1V528-2 با سنسور های اب هوا و سنسور های وضعیت اتش و محاسبه گر ارتفاع است و همچنین دارای کامپیوتر انتخاب مهمات 1V216-2 است که البته اطلاعات را با کامپیوتر بالستیک مرتبط میکند. همچنین این تانک توانایی کانکت شدن با ماهواره های گلوناس و جی پی اس را دارد.

سایت پانورامیک Falcon فرمانده با پوشش 316 درجه تانک  شامل کانال برای دید در روز با بیشترین برد5000 متر و کانال دید حرارتی نسل سوم با بیشترین برد 3300 متر و مسافت یاب لیزری با بشترین برد 7500 متر است.

سایت اتش توپچی SOSNA-U نیز شامل کانال دید در روز با زوم 4x و 12x و برد 5000 متر و کانال دید حرارتی نسل سه با برد کشف هدف تا فاصله 3500 متر و مسافت یاب لیزری با بیشترین برد 7500 متر میشود و همچنین توپچی دارای سیستم کنترل موشک های هدایت لیزری است.

همچنین دارای تثبیت کننده توپ دو محوره الکترومکانیکی و همچنین تقویت کننده الکتروهیدرولیکی تثبیت کننده است.برد مفید درگیری برای توپچی با اهدافی به ابعاد تانک در روز حدودا 3500 متر است. از جمله توانایی ها این تانک دارا بودن قابلیت شکارچی-قاتل در حد تانک های روز دنیا است.این قابلیت به این معنا است که اگر فرمانده هدف مهمتری را نسبت به توپچی کشف کند میتواند کنترل برجک و توپ را از اختیار توپچی خارج و خود کنترل را بر عهده بگیرد و با هدف درگیر شود. اگرچه کانال های دید برای درگیری به خوبی توپچی عمل نمیکنند اما توانایی های نزدیکی به کانال ها و سیستم های توپچی مانند سیستم ها و کانال های دید برای اتش دارد.همچنین تانک دارای چهار دوربین در جلو عقب راست و چپ تانک است که تصاویر اطراف تانک را به صورت زنده از طریق نمایشگر به خدمه درون تانک ارسال میکند.

این تانک از توپ 2a46-5 استفاده میکند. همانطور که در بالا نیز اشاره کردیم این توپ از دقت و قدرت بیشتری نسبت به توپ نصب شده بر تی 90 اس برخوردار است و توان شلیک مهمات مشابه تی 90 ولادیمیر را دارد. بارگذاری ان نیز چرخ فلکی است. اما در پشت برجک فضایی ایجاد شده که تعدادی از مهمات را به طور ذخیره در ان قسمت نگهداری می کند.در نتیجه 22 عدد در خشاب چرخ فلکی و 8 عدد در پشت ان و 10 مهمات دیگر نیز در پشت برجک قرار دارد.

این تانک دارای جایگاه تیربار ریموت کنترل UDP T05BV-1 است که دارای مسلسل PKMT با کالیبر 7/62*54 است . این تیربار ریموت کنترل میتواند با اهداف زمینی و هوایی همچون بالگرد با بیشترین برد 1500 متر درگیر شود و لازم به ذکر است که این تیربار ریموت کنترل تحت امر فرمانده تانک است. امروزه این نوع از تسلیحات نقش مهمی در نبرد های شهری بازی میکنند. UDP T05BV-1 به طور کل 2000 گلوله را میتوان برایش در این تانک حمل کرد. این جایگاه تیربار ریموت کنترل تا زاویه +45 درجه به سمت بالا و زاویه -10 درجه به سمت پایین قابل انعطاف است و همچنین توان چرخ به اطراف را دارد.

تی 90 اس ام تاگیل از زره واکنشی رلیکت بجای کنتاکت 5 استفاده میکند. رلیکت نسل سوم زره های واکنشی روسیه است که در پاسخ به گلوله های جدید امریکا همچون ام829ای3 که  قابلیت Stepped tip داشتند توسعه داده شد. گلوله های همچون ام829ای3 به دلیل اینکه در نوک هسته خود دارای یک لایه اضافه با طول تقریبا 100 میلیمتر از جنس  فولاد هستند که از هسته اصلی گلوله که طول بیشتری دارد و از جنس اورانیوم ضعیف شده است محافظ میکند. برای مثال وقتی گلوله ام829ای3 به کنتاکت 5 برخورد میکند انفجار و صفحه پران کنتاکت 5 باعث جدا شدن و اسیب دیدن لایه غیراصلی (همان لایه ای که تقریبا 100 میلیمتر طول دارد و جنسش از فولاد است) میشود و هسته اصلی گلوله سالم میماند و در نتیجه گلوله از زره واکنشی عبور میکند که نتیجتا این قضیه نشان از بی اثر بودن کنتاکت 5 بر این نوع گلوله ها است( صرف نظر از میزان مقاومت کنتاکت 5 و توان نفوذ ام 829ای3). به همین دلیل روسها تصمیم به ساخت زره های واکنشی گرفتند که بتواند بر هسته اصلی این نوع گلوله ها(ام829ای3 و یا کلا گلوله هایی با قابلیت stepped tip) اثر بگذارد. نتیجتا روسها رلیکت را ارائه کردند که از صفحه پران بهتر و صفحات انفجاری با توان و کیفیت بیشتر استفاده میکند. صفحات انفجاری رلیکت 4S23 نام دارند. صفحهات انفجاری 4S23 نسبت به 4S22 (نمونه ای که در کنتاکت 5 قرار دارد) از پایداری بیشتری در برابر گلوله های کالیبر پایین مانند 20 یا 30 میلیمتری و یا کمی بیشتر برخوردارند. این زره واکنشی  قدرت انفجاری بیشتری دارد اما نسبت به کنتاکت 5 به راحتی فعال نمیشود. به گفته سازندگان رلیکت , این زره نسبت به کنتاکت 5 دارای دو برابر مقاومت بیشتر در برابر مهمات با سرجنگی خرج گود و 50 درصد مقاومت بیشتر در برابر گلوله های انرزی جنبشی است.

با توجه به مقاومت زره واکنشی فعال رلیکت و مقاومت بدنه این تانک میتوان نتیجه گرفته که این تانک در برابر تهدیدات انرزی جنبشی از قسمت جلو تانک که زره واکنشی نصب است حدود 850 تا کمی بیش از 1000 (جلو بدنه و برجک )میلیمتر مقاومت دارد و در برابر تهدیداتی مجهز به سرجنگی خرج گود و یا مهمات HEAT بیش از 1400 میلیمتر مقاومت دارد و البته یکسری قسمت های از جلو شاسی و پایین هستند که فاقد زره واکنشی بوده و در نتیجه مقاومت کمتری دارند(حدودا 400 میلیمتر در قسمت پایین و جلو شاسی و قسمتی هایی از جلو برجک نیز حدود 650 میلیمتر انهم در برابر تهدیدات انرزی جنبشی مثل گلوله ضدزره تانک مقاومت دارند). همچنین در قسمت کنار و عقب شاسی و پشت برجک دارای زره قفسی است که به منظور افزایش حفاظت تانک در برابر تهدیداتی مثل RPG-7 است.به طور کل این نسخه از سطح حفاظت بیشتر و گسترده تری نسبت به تی 90ای و اس برخوردار است.

تی 90 اس ام  دارای 4 سنسور مرکزی ثابت برای کشف قفل لیزر است که در سه گوشه ( دو سنسور فقط قسمت جلو را پوشش میدهند) برجک نصب شده اند و به صورت 360 درجه تانک را تحت پوشش نظارت خود میگیرند.با تشخیص قفل لیزر بر روی تانک توسط سنسور ها , خدمه اگاه میشوند. برای مقابله با موشک های هدایت لیزری تانک دارای 12 لانچر نارنجک دودزا که 6 لانچر در سمت چپ و 6 لانچر در سمت راست است. در واقع مشابه سیستم اشتورا-1 است, منتها خبری از نصب اخلالگر های فروسرخ نیست.

این تانک از موتور V-92S2F استفاده میکند. این موتور خود تقویت شده موتور V-92S2F است. این موتور 1130 اسب بخار قدرت فراهم میکند و در نتیجه باعث میشود این تانک از تحرک بالاتری نسبت به تی 90 اس و ای برخوردار باشد.

تی 90 ای ام: ارتقائی مشابه تی 90 اس ام است که برای تی 90 ای در خدمت روسیه ارائه شدهمین نکته تفاوت تی 90 ای ام با اس ام است, تی 90 اس ام ارتقایی برای تی 90 اس( نسخه ای که برای صادرات درنظر گرفته شده است) بوده و تی 90 ای ام ارتقایی برای تی 90 ای (دومین نسخه از تی 90 تحویل شده به ارتش روسیه در سال 2003/2004 شد) است.از این رو شباهت و اشتراکات فراوانی با هم دارند. تی 90 ای ام از همان سیستم کنترل اتش Kalina  استفاده میکند و از همان موتور, تیربار ریموت کنترل و……… استفاده میکند.البته این ارتقا چندان مورد قبول واقع نشد و روسیه سرالنجام ارتقای تی 90 ام را ارائه کرد.

تی 90ام (Proryv-3) : اخرین ارتقایی است که روسها برای تانک های در خدمت خود ارائه کردند. تانک از سیستم کنترل اتش کالینا (Kalina) استفاده میکند که البته این سیستم در تی90ای ام نیز نصب بوده است. این سیستم توانایی اجرای اتش مستقل را برای توپچی و فرمانده همچون تی 90ای ام/اس ام قرار میدهد. این تانک احتمالا از سایت Sosna-u برای توپچی استفاده میکند اما  برخی نیز معتقدند که سایت دید حرارتی توپچی این تانک Irbis-K است که البته این سایت کاملا بومی روسیه است را دارای میباشد. ولی چیزی که مشخص است در حال حاظر این تانک با Sosna-u دیده شده است.

همچنین تی 90 ام از زره واکنشی رلیکت استفاده میکند. همانطور که گفتیم این زره واکنشی مقاومت دو برابر در مقابل تهدیدات مجهز به سرجنگی خرج گود دارد و همچنین مقاومت ان در برابر مهمات انرزی جنبشی حدود 50 درصد افزایش یافته است. البته سخنانی درباره نصب زره واکنشی مرمرسبز ( زره واکنشی که در ارماتا به کار رفته است)نیز در میان است که البته هیچ نمونه و یا عکسی با زره واکنشی مرمرسبز بر روی این تانک مشاهده نشده است و به نظر میرسد که روسها فعلا از نصب زره واکنشی مرمرسبز صرف نظر کرده اند. علاوه بر اینکه در قسمتی از شاسی زره قفسی دارد, در میان برجک و بدنه (قسمت حلقه برجک) نوعی از زره قفسی یا توری قرار دارد که حفاظت در ان قسمت تانک را در برابر راکت های ضدزره افزایش دهد. این زره قفسی به برجک اویزان است.

اخلالگر های فروسرخ در این ارتقا حذف شدند اما همچنان تانک سنسور های کاشف قفل لیزر TShU-1 و نارنجک های دودزا را حفظ کرده است. البته صحبت هایی نیز درباره نصب سیستم دفاع فعال افغانیت به گوش میرسد که البته تاکنون این سیستم بر روی تی 90 دیده نشده و احتمالا نصب این سیستم در اینده محقق میشود.

همچنین در ابتدا حرف حدیث هایی از روسها درباره نصب توپ 125 میلیمتری 2A82(توپ فعلی تی 14 ارماتا) بر روی این ارتقا بود اما چیزی که ما در اخرین رونمایی این تانک دیدیم, این بود که توپ 2A46M-5 حذف شده و بجای ان توپ 2A46M-4 نصب شد. البته این توپ ها اختلاف زیادی با هم ندارند ولی در برد های بلندتر توپ 2A46M-4 از دقت بالاتری برخوردار است.این توپ بر روی T-80UM نیز نصب بوده است.

به نظر میرسد روسها تصمیم داشتند که T-90M را فراتر از چیزی که معرفی شد بسازند اما در بین راه به مشکل مالی برخوردند. هم اکنون نیز اگر T-90M را با T-90AM مقایسه کنید متوجه خواهید شد که اصلا تغییر اساسی رخ نداده کما اینکه این تانک از موتور V92S2 استفاده میکند که در واقع از سطح پایینتری نسبت موتور V92S2F برخوردار است.

ارنا: ارنا یک سیستم دفاع فعال Hard-Kill ساخت روسها در سال 1993 است. این سیستم 300 درجه تانک را پوشش میدهد و دارای رادار پالس داپلر بوده و سرعت واکنش ان 0/07 ثانیه است و میتواند با پرتابه هایی با سرعت 70 تا 700 متر درگیر شود. کل اجزا 1100 تا 1300 کیلوگرم وزن دارد. این سیستم بر روی تی 90 قابل نصب است اما تاکنون به طور عملیاتی بر روی هیچ کدام از نسخه های این تانک نصب نشده و به نظر میرسد که روسیه این سیستم را به فراموشی سپرده و تمرکز خود را برای توسعه و تقویت سیستم حفاظت فعال افغانیت گذاشته است.

×همچنین تی 90 به تجهیزات پاکسازی مین KMT-7 و KMT-8 نیز مجهز میشود. KMT-7 دارای چند حلقه غلتک فولادی است که نحوه تجهیز انرا در تصویر پایین مشاهده میکنید. KMT-7 حدود 7500 کیلوگرم است.

اما KMT-8 ساز کار متفاوتی دارد. در KMT-8 بجای غلتک های فولادی از چنگک های بزرگ استفاده شده است و 1200 کیلوگرم وزن دارد. همچنین دارای سیستم EMT است. EMT با ایجاد میدان الکترومغناطیسی قوی بدون برخورد فیزیکی با مین , انزا فعال میکند. این سیستم در KMT-7 نیز بکار میرود و دارای 250 کیلوگرم وزن است.

سفارش ها و خریداران:

1- هند: هند با سه قرارداد از روسیه تی 90 اس دریافت کرد. اولین قرار داد خرید 310 دستگاه تی 90 بود. دومین قرارداد خرید 347 دستگاه و سومین قرارداد خرید 1000 دستگاه بود. هند تعدادی از این تانک ها را در داخل با نام BHISHMA منتاز کرده است. همچنین خرید 464 دستگاه T-90SM را در دستورکار دارد(البته قضیه کمی مبهم است). هند بزرگترین کاربر تی 90 است.

2- روسیه : روسیه حدود 1000 دستگاه تی 90 در اختیار دارد. ابتدا روسها نسخه اول تی 90 را در دهه 90 میلادی دریافت نمودند و پس از ان در سال 2003/2004 شروع به دریاف نسخه ولادیمیر ( تی 90 ای) کردند. روسیه قصد دارد تعدادی از تی 90 های خود را به نسخه تی 90 ام ارتقا دهد. همچنین برنامه نصب سیستم دفاع فعال افغانیت برای تی 90 نیز در اینده در میان است.

3- الجزایر: این کشور دارای 572 دستگا تی 90اس ای است. این تعداد را سه قرار داد دریافت کرد که در قرارداد اول 185 دستگاه و در قرارداد دوم 187 دستگاه و در اخرین قرار داد 200 دستگاه تی 90 بود.

4- عراق: عراق نیز قرارداد خرید 73 دستگاه T-90S/SK را با کمپانی اروال واگون زاوود بست. البته تی 90 های عراقی در کنار شاسی دارای زره رلیکت و زره قفسی محافظ موتور هستند که از نظر حفاظت بالاتر از تی 90 اس یا ای است.

5- سوریه: سوریه حدود 50 دستگاه تی 90 از روسیه تحویل گرفته که تعدادی منهدم شده و تعدادی هم به غنیمت تروریست ها در امده است.

6- اذربایجان: اذربایجان نیز حدود 100 دستگاه تی 90 اس دراختیار دارد.

7-اوگاندا: این کشور حدود 44 دستگاه تی 90 در اختیار دارد.

8- ترکمنستان: این کشور نیز حدود 40 دستگاه تی 90 اس دراختیار دارد.

9- ارمنستان: ارمنستان یک دستگاه تی 90 اس در اختیار دارد. این تی 90 را در مسابقات تانک بیاتلون روسیه برنده شده است.

×10- مصر: این کشور به دنبال خرید 400 تا 500 دستگاه تی 90 اس و اس کی است که تولید و منتاز در داخل مصر را نیز شامل میشود.

×11- کویت: این کشور به دنبال خرید 146 دستگاه تی 90 اس ام است. هنوز اطلاعات مشخصی از نهایی شدن این قرارداد موجود نیست.

×12- ویتنام : این کشور به دنبال خرید 64 دستگاه تی 90 اس و اس کی است.

 

سخن نویسنده: تی 90 تانک پرفروشی برای کمپانی اورال واگن زاوود پس از شوروی بود و در اینده نیز باز هم به فروش خواهد رسید.با احتساب  روسیه , حدود 9 کشور این تانک را در مجموع تعداد بیش از 3500 دستگاه برای ارتش های خود برگزیدند که تعدادی نیز به طور تحت لیسانس در خارج از روسیه تولید شد و جز تانک های پرفروش پس از جنگ سرد به حساب می اید. اما این تانک نتوانست برتری کیفی را در برابر رغبای غربی خود بدست بیاورد. عمده ضعف های این تانک در ابتدا سطح حفاظت کم و در نتیجه امنیت کم خدمه بود که نکته بسیار مهمی است. این تانک در نسخه های تی 90ای و ایضا اس از نظر حفاظت میتوان گفت که به نوعی امروزه منسوخ هستند. البته تی 90 های S عراقی در کنار شاسی زره واکنشی رلیکت دارند که از سطح حفاظت بهتری برخوردارند و همچنین تی 90, نسخه های مدرنیزه شده نیز دارد که از سطح حفاظت خوب و سیستم های نظارت و هدفگیری خوبی برخودارند. البته سیستم های نظارت و هدفگیری در ابتدا چنان جالب نبودند ولی در نمونه های مدرنیزه شده کیفیت و توانایی این سیستم ها بیشتر شد. تی 90 برای روسها از نظر تکنلوزی تانک جدیدی نبوده زیرا بسیاری از این تکنلوزی ها قبلا در تی 72 و تی 80 بکار رفته بود. در واقع غیر از این هم انتظار نمیرفت زیرا در ابتدا قرار بود نمونه ای بهبود یافته از T-72B باشد اما سپس به دلایلی روسها تصمیم گرفتند نام انرا به T-90 تغییر دهند و انرا به صورت موقت تا زمان ورود تانک های جدید خود به خدمت بگیرند. البته سرانجام مشکلات مالی و مدیریتی مانع تکامل پروزه ها شد و درنتیجه باعث شد که تی 90 دیگر از حالت موقتی خارج شود و حدود 2 تا 3 دهه بعد از ان , تانک جدید روسها یعنی تی 14 اماده خدمت شود.

نوشته شده توسط: محمد رضا (رضوان) رمضانی