بررسی استراتژی شوروی سابق و روسیه فعلی در مقابل ناتو در بحث زرهی

مینا گلرو

استراتژی روسها همواره از جنگ جهانی دوم تا بحال اتکا بر یگانهای زرهی و پشتیبانی این واحدها با آتش سنگین و پرحجم توپخانه بوده است
در این استراتژی حملات برق آسا و غافلگیرانه یگانهای زمینی در دستور کار قرار داشته ، در زمان جنگ سرد دکترین نظامی شوروی با برآورد نقط ضعف و قوت ناتو به این نتیجه رسیده بودند که بزرگترین چالش پیمان ورشو ایالات متحده است و در صورت جنگی احتمالی نبرد اصلی شوروی نه با کشورهای اروپایی ناتو بلکه با نیروهای کمکی اعزامی از ایالات متحده است و شوروی در صورتی قادر به غلبه بر ناتو است که بتواند از ورود نیروهای امریکایی جلوگیری کند
این مسئله دو راه حل داشت اول جلوگیری از ورود این نیروها از طریق دریا و دوم اشغال بنادر مهم و باراندازهای اروپایی پیش از رسیدن قوای امریکایی ،
وشوروی روی راه حل دوم تمرکز نموده بود زیرا مقابله با نیروی دریایی گسترده امریکادر اقیانوس در حالیکه از پشتیبانی ناوهای هواپیمابر غول پیکر و متعددی بهره میبرد از عهده نیروی دریایی شوروی که بیشتر یک نیروی دریایی ساحلی و دفاعی بود که متکی بر ناوچه ها و قایقهای موشک انداز کوچک بود امکانپذیر نبود و از طرفی بودجه نظامی شوروی و همچنین توان صنعتی این کشور اجازه رقابت در این حوزه با امریکا را نمیداد ، البته شوروی در اواخر عمر خود تلاشهایی در جهت افزایش توان دریایی خود جهت حضور در اقیانوسها انجام داد که بعلت فروپاشی موفق به کامل کردن آن نشد

وبه همین دلیل در استراتژی نظامی پیمان ورشو تانک جنگ افزاری راهبردی و دارای جایگاهی ویژه بود
طی این راهبرد نظامی دکترین شوروی در صورت احساس خطر و یا اطمینان از احتمال حمله ای قریب الوقوع از سوی ناتو این کشور دست به یک حمله پیشگیرانه میزد و یگانهای زرهی پر تعداد این کشور با حمله ای برق آسا و پر سرعت اقدام به اشغال تمامی بنادر و باراندازهای کشورهای اروپایی عضو ناتو نموده تا از پیاده شدن نیروهای کمکی ایالات متحده و دیگر متحدان غیر اروپایی ناتو جلوگیری کند
در این استراتژی یگانهای زرهی نوک پیکان خط حمله شوروی را تشکیل داده و یگانهای مکانیزه نیز بعنوان موج دوم حمله و تثبیت مناطق اشغال شده وظیفه جابجایی سریع نیروهارا داشته و یگانهای عملیاتی خط مقدم را آتش پرحجم و سنگین سلاحهای توپخانه ای حمایت میکردند و به همین دلیل بیشتر تمرکز شوروی روی ساخت راکت ها وسلاحهای توپخانه ای متحرکی بود که بر روی کامیونهای نظامی یا خودروهای زرهی حمل میشد و از توان تحرک و جابجایی بالایی برخوردار بودند

به همین دلیل همواره تا پیش از اواسط دهه ۱۹۷۰شوروی با تمرکز بر روی طراحی و ساخت تسلیحات زرهی و توپخانه ای مدرنترین و کارامد ترین تانکها را مانند تی-۶۴ روانه میدان میکرد ، در بخش نفربرهای زرهی نیز ما با طیف گسترده ای از انواع متعدد و مختلفی از نفربرهای زرهی شنی دار و چرخدار مواجه هستیم که جهت جابجایی سریع و ایمن نیروهای پیاده تولید شده بودند همچنین از حیث توپخانه هم ما شاهد طراحی و تولید انواع سلاحهای توپخانه ای مانند هویتزرهای خودکششی و راکت اندازهای ویرانگری از کاتیوشا گرفته تا فراگ و توس را شاهد بوده ایم

در مقابل ناتو نیز با درک استراتژی پیمان ورشو در تمام سالهای جنگ سرد در تدوین راهبرد و اساس نامه ناتو یگانهای زرهی شوروی را جزو تهدیدهای بالا و الویت دار ناتو بحساب می آورد و همواره یکی از بزرگترین چالش های ناتو چگونگی مقابله با انبوه تانکها و لشگرهای زرهی شوروی بود ایالات متحده بخوبی میدانست که کشورهای ناتو توان مقابله زره با زره را در حمله شوروی ندارند زیرا برای نبرد زره با زره با دهها هزار تانک شوروی تعداد بسیار زیادی تانک مدرن و پیشرفته مورد نیاز بود ، مسئله این بود که انتقال این حجم از یگانهای زرهی به اروپا به ماهها زمان نیاز داشت و به همین دلیل استراتژی ایالات متحده سرکوب این واحدها از آسمان بود و به همین دلیل جنگنده ضد تانک بسیار کارایی مانند ای -۱۰ تاندربولت و بالگرد کبرا مسلح به موشک تاو پا به میدان گذاشت با این همه هیچگاه ایالات متحده بصورت کامل اطمینان نداشت که این هواگردها قادر به جلوگیری از حمله تانکهای شوروی شوند بویژه اینکه شوروی نیز اقدام به توسعه تجهیزات پدافندی متحرک مانند شیلکا و یا سیستم های پدافند موشکی خودکششی نموده بود و به همین دلیل حتی استراتژی حمله هسته ای و بمباران اتمی یگانهای پیشتاز زرهی شوروی با مهمات تاکتیکی اتمی نیز در دستور کار واحدهای ناتو قرار داشت که در صورت عدم توانایی یگانهای ضد زره آنها که اغلب هواپایه بودند با استفاده از تسلیحات اتمی از این هجوم جلوگیری کنند که این نشانگر نگرانی و وحشت ایالات متحده از کابوس حمله شوروی و هجوم بیش از صدهزار دستگاه تانک و خودروهای زره پوش به اعضای ناتو و عدم اطمینان از توان قاطع یگانهای خودی در مهار حمله ای اینچنینی بود

پایان کابوس اهنین

پس از فروپاشی شوروی صنایع دفاعی این کشور هم بین کشورهای بجا مانده از این امپراطوری تقسیم گردید و دو کارخانه سازنده تانک به طور مساوی بین اکراین و روسیه تقسیم گردید تا بعدها تبدیل به دو رقیب جدی برای یکدیگر شوند
کارخانه اورال واگن در روسیه و صنایع ماشین سازی خارکف در اکراین بعنوان میراث شوروی باقی ماندند در تمام این سالها طبق استراتژی شوروی یگانهای زرهی از دو تانک توامان بهره میگرفتند که یک تانک گرانقیمت و توانا در کنار تانکی ارزانتر ، ساده تر با تیراژی بالا بکار گرفته میشد مانند بخدمت گرفتن تانک تی -۶۲ در کنار تی -۶۴ و بخدمت گرفتن تی -۷۲ بعنوان مکمل ارزانتر و پر تعدادتر تی -۸۰ و صنایع خارکف همواره طراح تانک مدرن تر با تیراژ کمتر و اورال واگن همواره تولید کننده تانک ساده ولی پرتیراژ تر بود
در اوایل دهه ۱۹۹۰ و با فروپاشی شوروی کابوس وحشتناک حملات زرهی شوروی نیز پایان یافت تا این ماشین آهنین از لیست تهدیدات بالقوه ناتو کنار گذارده شود
پس از فروپاشی شوروی روسیه بعنوان میراث دار اصلی این کشور دچار یک بحران شدید پسافروپاشی شد و عملا صنایع دفاعی این کشور هم در یک کمای نسبتا طولانی فرو رفتند و موقتا طراحی تانکهای مدرن و پیشرفته نیز متوقف شد تانکهای قدیمی ساخت شوروی نیز دیگر تهدیدی برای ناتو بحساب نمی آمدند زیرا با پیشرفت سلاحهای ضد زره و ورود تانکهای توانمند و پیشرفته غربی بخدمت تانکهای شوروی مانند قبل غیر قابل نفوذ نبوده و شدیدا آسیب پذیر شده بودند این موضوع در جنگ خلیج فارس به وضوح مشهود بود تانکهای غربی از هر نظر بر تانکهای روسی عراق برتری داشتند این تانکها صدها متر پیش از اینکه بتوانند تانکهای غربی را در تیرس خود داشته باشند بدلیل تجهیزات هدایت آتش و هدفگیری دیجیتال و مدرن تانکهای غربی خود قربانی این تانکها میشدند و این جنگ بشدت باعث خدشه دار شدن حیثیت محصولات زرهی شوروی و تانک تی -۷۲ شد که از قضا توسط کارخانه اورال واگن روسیه تولید میشد روسها اگرچه تمام تلاش خود را کردند تا با نسبت دادن این کاستی ها به نسخه صادراتی بودن تانکهای عراقی و همچنین عدم آموزش و تجربه مناسب خدمه از افتادن گناه این شکست بر گردن محصول خود جلوگیری کنند ولی خود نیز بخوبی میدانستند که اولا در برخی از ویژگی ها نسخه در خدمت ارتش روسیه هم دارای همان نواقص است مانند بارگزار اتوماتیک که از یک خشاب مهمات بهره میبرد و نفوذ انفجار بداخل کابین تانک باعث انفجار مهمات داخل تانک میشد و در دیگر ویژگی ها هم اگرچه اختلاف کیفیت وجود داشت ولی این فاصله آنقدر زیاد نبود که ما با تانکی جدید روبرو باشیم

این جنگ نشان داد یگانهای زرهی در خدمت روسها در واقع ببری کاغذی بیش نیست که تنها ویژگی برجسته آن در تعداد بالای آن است و دیگر خبری از آن یگانهای زرهی ویرانگر و مخوف ارتش سرخ وجود ندارد تا خیال غرب کاملا راحت شود
تبعات حیثیتی این جنگ آنقدر برای روسها بزرگ بود که محصول جدیدی را که این کارخانه در خط تولید داشت و نسخه ای ارتقا یافته از تانک تی -۷۲ بود را برای از دست ندادن بازار با نام جدید تی -۹۰ عرضه نمود

تانک تی نود اگرچه در نسخه های پیشرفته تر خود مانند اس ام نشان داد تانک شایسته ای هست ولی هنوز آنچنان خطری نداشت که در لیست تهدیدهای بالقوه ناتو ثبت شود

ولی تانک آرماتا داستان دیگری است این تانک ما حصل رویای جاه طلبانه پرزیدنت پوتین رئیس جمهور بلند پرواز روسیه که سودای بازگرداندن شکوه و عظمت شوروی را در سر دارد و تمرکز و تلاش روسیه برای دستیابی به یک تانک مدرن و پیشرفته است که برای اولین بار از پس از فروپاشی شوروی از قابلیت رقابت با مدرنترین تانکهای غربی برخوردار است و ناتو پس سالها با یک تانک که میتواند تهدیدی بسیار بالا برای اعضای اروپایی ناتو بحساب آید مواجه است البته این نکته را هم نباید از نظر دور نمود که …….

این موضوع بسته به توان روسیه برای تولید تعداد مناسبی از این تانک دارد.
پتری میاکل کارشناس نظامی که متخصص تجزیه و تحلیل روش های مورد استفاده روسیه و کشورهای اسکاندیناوی در جنگ است در این خصوص از برتری که واحد های تانک ارتش روسیه با تجهیز گسترده به آرماتا میتواند ایجاد کندتعریف کرد. به عقیده وی تانک جدید روس ها از نظر امکانات و ویژگی ها بسیار برجسته است با تلفیق با تانکهای قدیمی تر و پرتیراژ روس ها مانند تی -۷۲البته بشرط ارتقا و افزایش قابلیتهای تانک های قدیمی میتواند خطر بزرگی برای ناتو تلقی می شوند.
افزون بر آن به عقیده این کارشناس، اغلب کشور های عضوناتو با کاهش بودجه های نظامی خود از واحدهای زرهی محدود و کم تعدادی بهره میبرند که اغلب برای کاهش هزینه های خود از تانکهای قدیمی و ارتقا یافته خود استفاده میکنند که در کل نمیتوانند مانع بزرگی در برابر هجوم زرهی سیل تانکهای روس ها ایجاد کند
در میان کشورهای اروپایی ناتو تنها سه کشور آلمان و فرانسه و بریتانیا از واحدهای زرهی توانمندی برخورداند که بریتانیا بدلیل جغرافیایی از احتمال پایینی جهت نبرد زره با زره در برابر روسیه برخوردار است و دو کشور آلمان و فرانسه علیرغم در اختیار داشتن تانکهایی با کیفیت معذالک از نظر تعداد ، با محدودیت مواجه هستند و اگرچه میتوانند دردسر زیادی سر راه یگانهای مهاجم روسی ایجاد کنند ولی در نهایت قادر به جلوگیری از هجوم آنها نیستند
یکی از مشکلات بزرگ ناتو اتکای بیش از اندازه به قدرت ایالات متحده است که باعث شده این کشورها انگیزه ای برای تقویت نیروهای نظامی خود نداشته باشند و اغلب خریدهای نظامی آنها هم با اکراه و از سر ناچاری در مقابل فشار امریکا است

امریکا اگرچه صاحب قدرت بالایی است ولی بخاطر نوع جغرافیا و فاصله بسیار زیاد این کشور اعزام نیروی کمکی توسط این کشور مستلزم صرف زمان است و نیروهای اروپایی تا زمان رسیدن نیروهای کمکی باید در مقابل هجوم روسیه مقاومت کنند و در واقع یگانهای زرهی روسیه در چنین موقعیتی نقش تعیین کننده ای دارند و قابلیت و توان این واحدها میتواند نقش بسیار پر رنگی در برنده جنگ دستکم در ان مقطع داشته باشد و سوال این است آیا واحدهای زرهی کشورهای اروپایی میتوانند نقش یک سرعت گیر و کاستن از سرعت پیشروی روسیه و خریدن زمان برای واحدهای کمکی ایالات متحده را بازی کنند ؟
آیا واحدهای ضد زره ناتو از توان کافی برای مقابله با این تانک پیشرفته برخوردار هستند ؟

پترو میاکل کارشناس نظامی اهل کشور سوئد در این مورد میگوید:

موضوع قطعی این است که به دلیل این موضوع که در ارتش آن ها (کشورهای اروپایی ناتو ) فقط چند نوع تانک و گاهی فقط یک مدل تانک وجود دارد و از طرفی یگانهای زرهی این کشورها اغلب بسیار محدود و در حد در خدمت داشتن چند صد دستگاه تانک حتی کشورهایی مانند آلمان یا بریتانیا و فرانسه است از اینرو نیروهای روسیه می توانند براحتی با برخورداری از آتش سنگین پشتیبانی یگانهای توپخانه ای متحرک مانند راکت های توپخانه ای گراد که بر روی کامیون حمل میشود ارتش ناتو را در صورت بروز جنگی فراگیر درهم بکوبند

این کارشناس نظامی گفت:«تاکتیک روسیه، تمرکز نیروها در جهات اصلی است و ارتش بحد کافی کوچک اروپایی غرب قادر نخواهد بود به مقابله با آن بپردازد».
به عقیده وی ارتش روسیه از این نظر قوی تر از نیروهای ائتلاف اروپایی است. چنین سناریوی حملات تانک های روسی برای نیروهای ناتو «کابوس» وحشتناکی خواهد بود زیرا آنها فاقد نیرو برای دفع اینگونه حملات هستند. این در حالی است که غرب از ضعف خود در این بخش نظامی آگاه است و در تلاش است تا اقداماتی در جهت تشکیل یگانهای ضد زره و ایجاد دفاع قوی تر در منطقه دارد

قدر مسلم موضوعی که قطعیت دارد اینکه آرماتا میتواند به آرامش و خواب آسوده ایالات متحده و ناتو پایان داده و کابوس وحشت از حملات زرهی روسها را احیا کند زیرا پس از دهها سال ما بایک محصول زرهی مواجه هستیم که نشانی از دوران اقتدار و شکوه یگانهای زرهی شوروی و تانکهای مدرن و یکه تاز سالهای نه چندان دور روسها با خود دارد
آیا باید این تانک را نشانه ای از پایان آرامش و سکون پس از جنگ سرد دانست ؟
آیاورود این تانک را میتوان پیام روسها برای آغاز دوره ای جدید از رقابت تسلیحاتی و جهانی چند قطبی دانست ؟
البته برای پاسخ به این سوالات بسیار زود است و گذشت زمان میتواند پاسخ این سوالات را روشن کند