افزایش رزمایش در خاورمیانه و بازار گرمی سوداگران مرگ

رزمایش نیروی زمینی امارات و آمریکا  که از 14 ژانویه شروع شده قرار که به مدت دو هفته در این کشور برگزار بشود این رزمایش تحت عنوان اتحاد آهنین 6، با هدف آنچه توسعه همکاریهای دفاعی و آموزش به نیروهای اماراتی خوانده شد. نیروهای مسلح امارات اعلام کردند که این رزمایش را به صورت دوره ای و با کشورهای همپیمان خود برگزار می کند. در این رزمایش کارشناسان آمریکایی دوره های آموزشی را برای نظامیان اماراتی ارایه خواهند کرد. این رزمایش قرار است چند روز به طول بینجامد و واحدهای مختلف و گردان های نیروی زمینی دو کشور به انجام تمرینات خواهند پرداخت.

قرارداد فروش موشک های هوا به زمین ‘هل فایر 3’ و تجهیزات نظامی مربوط به آن به امارات از جمله این موارد می باشد ، وزارت دفاع آمریکا (پنتاگون) ارزش این قرارداد را 476 میلیون دلار اعلام کرد .

 براساس برآورد جهانی بیشترین رزمایش های نظامی در آسیا و اروپای شرقی برگزاری می شود یعنی جاهایی که منافع شرق و غرب خوابیده است این منافع از طریق مسابقات تسلیحاتی، رزمایش ها، ایجاد پایگاههای نظامی و در کل از طریق ایجاد تنش و واگرایی امنیتی در این مناطق شکل می گیرد در رأس سوداگران مرگ و تولیدکنندگان اسلحه امریکا قرار دارد. این کشور برای جهانی سازی سیاست ها و منافع اقتصادی خود در راستای صیانت و حمایت از قدرت هژمونی خود، منطقه ی خاورمیانه را تبدیل به انبار باروتی کرده است که هر لحظه ممکن است با کوچک ترین جرقه ای منفجر بشود.

آمار مختصری از مسایقات تسلیحاتی در خاورمیانه

موسسه تحقیقات صلح بین المللی استکهلم«سیبری» در تازه ترین تحقیقات خود اعلام کرد؛ نزدیک 58 درصد از سهم فروش سلاح در جهان به صنایع اسلحه سازی آمریکا تعلق دارد و در رده بندی های بعدی روسیه، کشورهای غربی و چین بیشترین فروشندگان اسلحه هستند.

 مؤسسه بین‌المللی پژوهش‌های صلح استکهلم، سیپری روز دوشنبه (20 فوریه /2017) تازه‌ترین گزارش خود درباره معاملات تسلیحات در جهان را منتشر کرد. در طی یک ربع قرنی که از پایان جنگ سرد می‌گذرد، آمریکا همچنان بزرگترین صادرکننده اسلحه است که دست کم به 100 کشور جهان این کالا را می فرستد در این میان میزان صادرات تسلیحات به خاورمیانه در طی پنج سال گذشته 86 درصد افزایش یافته و در حال حاضر 30 درصد از معاملات تسلیحاتی در جهان به خاورمیانه اختصاص دارد. و اکثر سلاح‌هایش را به سه کشورعربستان سعودی ۹.۷ درصد ، امارات متحده‌ی عربی ۹.۱ درصد و ترکیه ۶.۶ درصد می فروشد در این بازه‌ی زمانی، عراق و مصر نیز نهمین و دهمین خریدار عمده‌ی سلاح‌های آمریکایی بوده‌اند. بنابراین، در این مدت ۴۰ درصد از سلاح‌های تولید شده در آمریکا به خاورمیانه و آفریقای شمالی صادر شده و پیش‌بینی‌ می‌شود که این منطقه تا مدت‌ها مقصد اصلی سلاح‌های آمریکایی باشد.

تنها آمریکا نیست که مشتری‌های اصلی کارخانه‌های اسلحه‌سازی‌اش را در خاورمیانه‌ جستجو می‌کند. بریتانیا نیز تقریباً نیمی از سلاح‌هایش را به عربستان سعودی می‌فروشد. از سه خریدار بزرگ سلاح‌های ایتالیا نیز دو کشور در خاورمیانه اند: امارات و ترکیه. دو کشور از سه خریدار اصلی سلاح از اسپانیا هم در این منطقه قرار دارند: عربستان سعودی و ترکیه. آلمان نیز ۱۱ درصد از سلاح‌هایش را به اسرائیل می‌فروشد که دومین خریدار بزرگ تولیدات نظامی‌ آلمان است.

روسیه نیز که سال‌ها نبض فروش سلاح به بسیاری از کشورهای خاورمیانه را در دست داشت و پس از آمریکا دومین فروشنده‌ی سلاح در جهان بود، از سال ۲۰۱۲ بار دیگر به بازار قدیمی‌ خود بازگشته است  و در این زمینه قراردادهای نظامی با کشورهای چون ایران، عربستان، ترکیه و مصر داشت.

تعداد پایگاه های امریکا در خاورمیانه

امریکا بیش از ۸۰۰ پایگاه نظامی در سرتاسر جهان تاسیس کرده و به دنبال افزایش تعداد آنها است. آمریکا در ۱۵۱ کشور عضو سازمان ملل متحد پایگاه نظامی و ایستگاه نظامی دارد. این کشور در آلمان ۲۷۰، در ایتالیا ۸۳، در ژاپن ۱۲۴، در کره جنوبی ۷۸ پایگاه کوچک و بزرگ دارد.

آمریکا در عربستان سعودی، کویت، قطر، بحرین، امارات و … 21 پایگاه نظامی در اختیار دارد که این گواه حضور فعال آنها در منطقه است. این پایگاه‌ها از بزرگ‌ترین مراکز تامین و تجهیز ارتش آمریکا در منطقه محسوب می‌شوند:

عربستان سعودی یکی از مقر اصلی و مرکزی فرماندهی‌ آمریکا است که در واقع نیروهای آمریکایی از طریق این پایگاه‌‌ها به صورت علنی و غیر علنی عملیات‌های خود را در کشورهایی مثل «مصر»، «سودان»، «اردن» و «عراق» مدیریت می‌کنند.

پایگاه هوایی امیر سلطان: این پایگاه مهم‌ترین پایگاه هوایی آمریکایی‌ها در منطقه است که در آن 5 هزار نظامی آمریکایی پروازهای عملیاتی 80 هواپیمای جنگی و شناسایی را که هواپیماهای «یو2» شناسایی یکی از این هواپیما ها است، مدیریت می‌کنند.

پایگاه تبوک در شمال غرب عربستان، پایگاه خمیس مشیط در جنوب عربستان، پایگاه غربی در جده و پایگاه ظهران در منطقه شرقی از دیگر پایگاه‌های آمریکایی‌ها در عربستان است که این پایگاه‌‌ها بر پایگاه‌های هوایی و دریایی دیگر آمریکا در منطقه مشرف هستند.

 یکی دیگر از مهم‌ترین پایگاه‌هایی نظامی آمریکایی‌ها در خلیج فارس در کشور کویت واقع شده است. کویت در سال 1987 میلادی در اثنای جنگ نفت‌کش‌ها توافق‌نامه‌ای را در خصوص اسکورت 11 فروند از نفت‌کش‌های خود با آمریکایی‌ها امضا کرد. بعد از اینکه نیروهای عراقی در سال 1991 میلادی از کویت رانده شدند، این کشور با آمریکا توافقنامه‌ای مبنی بر همکاری نظامی امضا کرد که طبق این توافق‌نامه کویت متعهد شد که تسهیلات گسترده‌ای به نظامیان آمریکایی ارائه دهد. کویت در سال 2003 تمامی اراضی، بندرها و فرودگاه‌هایش را در اختیار نیروهای آمریکایی جهت حمله به عراق قرار داد که در آن زمان هزاران سرباز آمریکایی و انگلیسی و هزاران تانک و صدها جنگنده و بالگرد مستقر بودند.

 قطر در سال  1992 قرارداد امنیتی با آمریکا امضا کرد که تا کنون این قرارداد فسخ نشده است. بر اساس گزارش مرکز عربی مطالعات راهبردی خلیج فارس قطر یکی از مهم‌ترین زیر ساخت‌های نظامی آمریکا  در منطقه به شمار می‌رود. فرماندهی نیروی هوایی وابسته فرماندهی مرکزی آمریکا از عربستان به پایگاه هوایی العدید قطر در سال‌های 2002 و 2003 انتقال یافت.

بحرین از سال 1995 به‌صورت رسمی به مقر اصلی ناوگان پنجم آمریکا تبدیل شد، ناوگان پنجم آمریکا شامل تعدادی از ناوهای هواپیمابر، زیردریایی‌ها و ناوشکن‌ها می‌باشد؛ همچنین در بحرین 70 جنگنده آمریکایی و تعدادی از بمب‌افکن‌های تاکتیکی و هواپیماهای سوخت‌رسان در پایگاه هوایی الشیخ عیسی مستقر می باشند، هر چند پایگاه الجفیر پایگاه اصلی آمریکا در بحرین که در جنوب شرقی منامه قرار دارد و مقر ناوگان پنجم است، همچنان باقی است. در منامه نیز بسیاری از مراکز فرماندهی نیروی دریایی آمریکا در پایگاه الجفیر که در این پایگاه 40 مرکز فرماندهی ایالات متحده قرار دارد که به همه با ستاد فرماندهی مرکزی آمریکا در ارتباط هستند.

عمان برای آمریکا از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است؛ چراکه این کشور مشرف به تنگه هرمز است که آمریکایی‌ها در این کشور پایگاه‌های هوایی مهم و متعددی بنا نهاده و در آنها بمب‌افکن‌های بی‌1 و هواپیماهای سوخت‌رسان را مستقر کرده است.

عمان مرکزی برای ارائه خدمات و پل هوایی بین پایگاه‌های مختلف ایالات متحده است، و قبل از حوادث 11 سپتامبر، پنج پایگاه های آمریکایی در عمان وجود داشت، با توجه به موافقت نامه‌های امضا شده بین دو کشور آمریکایی‌ها می‌توانند از 24 پایگاه نظامی عمان استفاده کنند.

علاو بر اینکه چندین بندر اماراتی‌ها در تصرف آمریکایی هاست یک پایگاه هوایی و تعدای از مخازن لجستیکی در امارات در اختیار ارتش آمریکا است که کشتی‌های آنها در این بنادر لنگر انداخته اند.

امارات در سال 1994 توافقنامه همکاری نظامی با ایالات متحده آمریکا امضا کرد که به موجب آن آمریکایی‌ها دفتر روابط نظامی در امارات را ایجاد کردند و تسهیلاتی برای ساخت پایگاه دریایی از اماراتی‌ها دریافت کردند.

برگزاری رزمایش های نظامی و وجود پایگاههای نظامی خارج از محدوده مرز‌های جغرافیایی یک کشور، تهدیدی برای امینیت و صلح جهانی محسوب می شود در همین خصوص رویکرد های و سیاست های نظامی آمریکا در منطقه پر تنش خاورمیانه نه تنها کمکی به صلح و امنیت منطقه ی و جهانی نمی کند بلکه بر عکس بر ناآرامی و بی ثباتی های بیشتر دامنه می زند. در حالی که در بقیه مناطق مخصوصا مناطق توسعه یافت تعداد رزمایش های نظامی رو به افول می رود ولی در خاورمیانه با افزایش این همایش ها روبرو هستیم.

تجارت اسلحه و نظامی گیر های کشور های منطقه نه تنها سایه تهدید ها را از سر کشورهای این منطقه کم نمی کند بلکه این کشور های با چالش های امنیتی – سیاسی و اقتصادی دچار می سازد امنیت کشورهای یک منطقه جدا از هم نیست این کشورها برای رسیدن به امنیت نیاز دارند به جایی نظامی گری و معضل معمای امنیت به سمت منافع و امنیت مشترک گام بردارند چرا که امنیت در عصر حاضر فقط محدود به مسائل نظامی نیست بلکه وارد حوزهای زیستی محیطی، تروریسم، حقوق بشر، پولشویی، آوارگان جنگی گسترش تسلیحات کشتار جمعی و غیرو.. شده است.

موقعیت ژئوپلیتیک، ژئواستراتژیک و ژئواکونومیک خاورمیانه باعث توجه و مداخله قدرتهای بزرگ بین المللی به این منطقه شده و در نتیجه نقش آفرینی قدرتهای بیرونی به عنوان عامل مداخله گر بیرونی باعث ناکامی تلاشهای درونی برای ایجاد امنیت مبتنی بر مشارکت بازیگران بومی در منطقه شده است. پس تجارت اسلحه و برگزاری رزمایش های نظامی کشور های منطقه با کشورهای تولید کنندگان اصلی سواد گران مرگ، منطقه را در بی ثباتی و ناآرامی های بیشتر فرو می برد امنیت از طریق همکاری و همگرایی های اقتصادی، سیاسی و مقابله با تهدیدهای جهانی بوجود می آید که این امر نیاز به تجدید نظر در نگرش ها،سیاست ها و منافع رهبران کشورهای این منطقه دارد که امنیت را از بعدی نگاه می کنند از بعد رفاه شهروندان خود و توسعه یافتگی منطقه یا در مسابقات تسلیحاتی و بیشتر کردن آتش بی ثباتی منطقه به نفع منافع اقتصادی کشورهای مداخله گر فرا منطقه ای!

نوشته شده توسط: فاطمه موسوی زاهد

کارشناس ارشد روابط بین الملل